Zijn de coronavaccins veilig? 12 vragen beantwoord door de expert

Ze zijn niet uit het nieuws weg te slaan, de coronavaccins. Iedereen vraagt zich af: zijn ze veilig? En hoelang beschermen ze je? Viroloog Johan Neyts geeft tekst en uitleg.

1. Dé hamvraag: zijn de vaccins veilig?

Viroloog Johan Neyts (KU Leuven): “Ja, hoor. Vooraleer een geneesmiddel op de markt komt, moet het worden goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenagentschap. Dat is voor de coronavaccins niet anders. Een team van onafhankelijke experts buigt zich over elk detail en die mensen gaan echt niet over één nacht ijs. Stuk voor stuk zijn ze gedreven in hun vak en hebben ze er niets bij te winnen om een vaccin goed of af te keuren. De enige vraag die voor hen telt, is: kunnen we dit geneesmiddel met een gerust hart uitrollen in de maatschappij? Dus als zij groen licht geven, mag je gerust zijn dat de vaccins veilig zijn.”

Prof. Johan Neyts: “Hoe meer mensen zich laten vaccineren, hoe groter de impact. Laten te weinig mensen zich vaccineren, dan geraken we niet uit de pandemie”

2. Hoe komt het dat de coronavaccins zo snel gemaakt konden worden?

Prof. Neyts: “Daarvoor zijn verschillende redenen. Ten eerste: de ontwikkelaars hebben zowat alles laten vallen en maximaal tijd en middelen vrijgemaakt om een vaccin tegen COVID-19 te ontwikkelen. Ten tweede raken bedrijven zoals Pfizer en Moderna voorop in de race, omdat ze al beschikten over een technologie waarmee ze snel een stukje van de genetische code van het virus konden aanmaken. Het gaat dan om die welbekende stekeltjes van het vaccin, waartegen je lichaam immuniteit moet opbouwen. Een derde aspect is dat de geneesmiddelenagentschappen de vorderingen van de ontwikkelaars van zeer nabij hebben opgevolgd. Normaal gesproken belandt een dossier pas na een hele resem onderzoeken bij hen ter controle. Nu hebben ze van bij het begin meegekeken over de schouder van de ontwikkelaars.

Er zijn geen stappen overgeslagen, maar er is wel nauw opgevolgd, zodat er nauwelijks wachttijden waren tussen de verschillende delen van de studies. En tot slot zijn de ontwikkelaars in elke fase van het onderzoek al vaccins beginnen te produceren. Nog voor er dus goedkeuring was van de autoriteiten. Een immens financieel risico, want als die goedkeuring er niet kwam, waren al die geproduceerde flesjes zonder pardon in de vuilbak beland. Het is absoluut ongebruikelijk dat een vaccin zo snel wordt ontwikkeld. Maar omdat de nood zo hoog is, heeft men alles in het werk gesteld om dit te realiseren. Zonder stappen over te slaan of medische risico’s te nemen. Dat is allemaal heel goed gereguleerd en wordt nauwgezet opgevolgd.”

3. Hoe zit het met bijwerkingen op korte en lange termijn?

Prof. Neyts: “Ieder geneesmiddel dat je neemt, of dat nu een aspirientje is, antibiotica of een vaccin, geeft kans op nevenwerkingen. We mogen daar niet te bang van zijn, want anders zou er simpelweg geen geneeskunde mogelijk zijn.

In dit geval kunnen we de verschillende vaccins opdelen in categorieën, al naargelang de gebruikte technologie. Uit de klinische studies op vele duizenden proefpersonen leren we nu wat de eventuele nevenwerkingen kunnen zijn: de plek van injectie kan een beetje rood en pijnlijk worden en soms krijg men wat koorts. Maar dat verdwijnt altijd binnen 24 tot 48 uur. Je immuunsysteem reageert op dat kleine stukje genetische code in het vaccin, maar echt ziek kun je niet worden. Het geneesmiddelenagentschap geeft overigens enkel groen licht als het ervan overtuigd is dat het vaccin veilig is binnen de twee maanden na de laatste injectie.

En uiteraard worden ook op langere termijn gevaccineerde personen opgevolgd. Van andere vaccins weten we dat bijwerkingen zeer onwaarschijnlijk zijn na die twee maanden. Spreek je van echt lange termijn, pakweg tien jaar na vaccinatie, dan is dat zeer moeilijk te controleren. Je komt met zodanig veel externe invloeden in contact dat het moeilijk is terug te traceren naar een vaccin. Maar kortom: als de autoriteiten groen licht geven, mag je gerust zijn.”

4. Worden baby’s en kinderen gevaccineerd?

Prof. Neyts: “Op dit moment worden zij nog uitgesloten van de vaccinatie, net als zwangere vrouwen overigens. Want er zijn – voor zover ik weet – nog geen tests gebeurd bij baby’s en kinderen. We hebben dan ook geluk dat jonge kinderen relatief weinig last hebben van het virus. Was dat wel het geval, dan was men uiteraard al veel sneller gestart met de zoektocht naar het meest geschikte vaccin. Op termijn zal dat dus moeten blijken. Pfizer is wel al gestart met tests bij tieners.”

5. Zijn er nog mensen die niet gevaccineerd mogen worden?

Prof. Neyts: “In de studies die tot op heden werden uitgevoerd, zijn enkel mensen opgenomen met een normaal functionerend immuunsysteem. Gezonde volwassenen, waaronder ook risicogroepen voor COVID-19, zoals 65-plussers en mensen met diabetes of overgewicht. Studies met mensen van wie het immuunsysteem aangetast is door ziekte of medicatie, moeten nog gebeuren – al is Pfizer hiermee blijkbaar al gestart. Zolang hiervan geen resultaten zijn, is er uiteraard ook geen goedkeuring om het vaccin bij deze mensen te gebruiken.”

6. Hoelang beschermt het vaccin tegen COVID-19? En heeft het nog nut als je al besmet bent geweest?

Prof. Neyts: “Hoelang de bescherming duurt, weten we nog niet. Maar bij de eerste testpersonen, die afgelopen zomer gevaccineerd werden, ziet men na een aantal maanden nog steeds antistoffen. Of dit zo blijft na een jaar of anderhalf jaar kunnen we vandaag nog niet zeggen. Wél gaan we ervan uit dat herhaalvaccinaties nodig zullen zijn. We merken immers dat mensen die de ziekte al hebben doorgemaakt, en dus natuurlijke immuniteit hebben opgebouwd, ook opnieuw ziek kunnen worden. Hetzelfde zien we bij de andere, milde coronavirussen die al jaren circuleren.

Zelfs al heb je de infectie dus doorgemaakt, dan nog is het goed om je te laten vaccineren. Je geeft je immuniteit zo nog een boost. Want net zoals je je spieren traint tijdens het sporten, train je ook je immuniteit met een vaccin.”

7. Kun je alsnog besmet worden nadat je gevaccineerd werd?

Prof. Neyts: “Dat hangt af van het type vaccin. Werkt een vaccin voor 90 procent, dan is de kans dat je in een hoogrisicocontact alsnog besmet kunt worden 10 procent. Vandaar zullen waarschijnlijk herhaalvaccinaties nodig zijn, om ervoor te zorgen dat iedereen uiteindelijk wel optimaal beschermd is.”

8. En omgekeerd: kun je het virus nog doorgeven als je gevaccineerd bent?

Prof. Neyts: “De studies zijn in de eerste plaats opgezet om na te gaan of het vaccin beschermt tegen ziek worden. Niet om te kijken of ook de verspreiding van het virus vermindert. Dat zullen we dus pas merken zodra de vaccins worden uitgerold. Bij studies waarbij gevaccineerde en niet-gevaccineerde hamsters samen werden gezet, zagen we wel hoopgevende resultaten. We kunnen er dus heel voorzichtig van uitgaan dat het vaccin ook beschermt tegen verspreiding van het virus.”

9. Waarom zou ik me moeten laten vaccineren?

Prof. Neyts: “Er zijn twee aspecten. Ten eerste bescherm je jezélf door je te laten vaccineren. Net zoals je bij het fietsen je hoofd beschermt door een helm op te zetten, bescherm je door het vaccin je gezondheid tegen de kwalijke effecten van het coronavirus.

Ten tweede is er ook de maatschappelijke impact. Door je te laten vaccineren, bescherm je ook de mensen om je heen en zij die in de zorg werken. Hoe meer mensen zich laten vaccineren, hoe meer impact het vaccin zal hebben. En omgekeerd: laten te weinig mensen zich vaccineren, dan geraken we simpelweg niet uit de pandemie. Dan zal het nog heel lang duren vooraleer we weer terug kunnen naar een min of meer normaal leven.”

10. Komt er een soort bewijs van vaccinatie?

Prof. Neyts: “Dat gebeurt, net zoals bij andere vaccinaties, via de vaccinatiekaart. Je kunt die gegevens ook opvragen bij My Health Viewer en op mijngezondheid.be.”

11. Zou het niet beter zijn om nog even te wachten met vaccineren?

Prof. Neyts: “Kijk, in het leven ben je van niets zeker. Niemand van ons heeft een glazen bol. Wat we wel met zekerheid weten, is dat de mensen van de geneesmiddelenagentschappen weten wat ze doen. Zij zijn er om de potentiële nadelen af te wegen tegen de voordelen en daar een onafhankelijk oordeel over te vellen. Dat zijn experts ter zake, die alle vertrouwen mogen krijgen. Wij beroepen ons voor zoveel aspecten van het leven op experts. Als mijn auto stukgaat, breng ik die ook naar een garagist die daar heel veel van kent. Hier is dat precies zo.”

12. Werken de nieuwe vaccins tegen mutaties van het coronavirus?

Prof. Neyts: “Momenteel wordt onderzocht of de vaccins die nu ontwikkeld zijn, ook werken tegen de nieuwe variant. Er worden stalen onderzocht van mensen die al gevaccineerd zijn en mensen die de ziekte op een natuurlijke manier doorgemaakt hebben. Zij hebben antistoffen in hun bloed en nu bekijkt men of die antistoffen ook de nieuwe variant bestrijden. Dat gaat ons heel wat leren. Ik verwacht daar de komende tijd duidelijkheid over, maar ik heb de hoop dat het wel zal meevallen.”

 Meer over het coronavirus: 

• Kan mijn huisdier het coronavirus krijgen of doorgeven?
• Rouwen in tijden van corona: 6 emotionele getuigenissen
• Eenzaam in tijden van corona: “Ik keek het huis rond. Ik had niets meer om handen, buiten mezelf, in een zee van stilte”

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!