Zo reageer je gepast op zelfmoordsignalen
Ben je bezorgd om iemand in je omgeving, omdat die persoon duidelijk maakt dat het niet goed gaat? Merk je zelfmoordgedachten op bij iemand? Op de juiste manier reageren is zeker niet eenvoudig. Deze tips van het Centrum ter Preventie van Zelfdoding (Zelfmoord 1813) kunnen je helpen om zelfmoordsignalen te herkennen en er op de gepaste manier mee om te gaan.
Zelfmoordsignalen herkennen
De overgrote meerderheid van de mensen die overleden zijn door zelfdoding, gaf vooraf al alarmerende signalen. Hierop ingaan is dan ook erg belangrijk, om de zelfmoordgedachten bespreekbaar te maken en op zoek te gaan naar de gepaste zorg. Het is essentieel om die boodschappen en signalen serieus te nemen, ook als je niet zeker weet of die persoon het wel meent.
Sommigen geven verbale boodschappen, zoals:
- “Ik ga er een einde aan maken.”
- “Ik wil dood.”
- “Het hoeft voor mij niet meer.”
- “Het is beter als het gedaan is.”
- “Ik zie het niet meer zitten.”
- “Van mij zullen ze geen last meer hebben.”
- “Ik wil voor altijd slapen.”
Deze wijzen meestal duidelijk op zelfdodingsgedachten en vragen onmiddellijke actie. Maar dat is dikwijls ook het geval bij minder duidelijke signalen, zoals een aantal gedragsmatige boodschappen:
- Zich terugtrekken van familie, vrienden of de samenleving
- Op zoek gaan naar methoden om zelfmoord te plegen
- Verandering in gebruik van alcohol en/of medicatie
- Slaapproblemen
- Veel met de dood bezig zijn
- Sterke gedragsveranderingen en stemmingswisselingen
- Angst, hopeloosheid, boosheid
- Roekeloosheid en impulsief gedrag: druggebruik, opzoeken van gevaarlijke situaties.
Ook op sociale media geven mensen soms signalen dat het niet goed gaat. Met een boodschap in een statusupdate, een resem negatieve emoji’s, verontrustende hashtags, foto’s of filmpjes die over zelfmoord gaan.
Reageren op zelfmoordgedachten
Een goed gesprek kan de drang om zelfmoord te plegen drastisch verminderen. De persoon krijgt namelijk het gevoel er niet alleen voor te staan. Bovendien kan hij zijn verhaal van verdriet en pijn kwijt.
Ga begripvol in op de donkere gedachten en schat samen de ernst van de zelfdodingsdreiging in, terwijl de persoon een inzicht kan krijgen in zijn eigen situatie en zich beter begrepen zal voelen.
Maak zelfdoding bespreekbaar
Mensen vinden het vaak moeilijk om het over zelfdoding te hebben, omdat ze denken daarmee de persoon op ideeën te brengen. Dat is eigenlijk niet het geval. Je zult iemand niet aanzetten tot zelfmoord door ernaar te vragen. Om zelfmoordgedachten te detecteren, is het onderwerp proactief bespreekbaar maken essentieel. Het gesprek kan juist suïcidale gedachten doen afnemen, omdat het de persoon helpt om gedachten rond zelfdoding te ordenen en het taboe te doorbreken.
9x gepast reageren
Creëer een veilige context met een open gesprek.
- Herken signalen en neem ze serieus.
- Benoem wat je ziet: “Het lijkt dat je het niet meer ziet zitten.”
- Praat erover: “Ik hoor je zeggen dat je het leven beu bent, denk je soms ook aan zelfmoord?”
- Luister begripvol, zonder te oordelen: “Ik krijg de indruk dat je je heel wanhopig voelt. Wat maakt dat je liever dood zou zijn?”
- Zeg wat je voelt: laat de persoon weten dat je om hem of haar geeft en dat je bezorgd bent.
- Houd contact: sociaal contact heeft een grote beschermende werking. Hoezeer iemand zich ook afsluit van de buitenwereld, de behoefte aan contact is menselijk en blijft steeds aanwezig.
- Betrek de omgeving: bouw een netwerk rondom de persoon waarover je je zorgen maakt en sensibiliseer de omgeving.
- Moedig professionele hulp aan: er staan heel wat mensen klaar om te luisteren en professionele hulp te bieden. Zo krijgt ook de achterliggende problematiek (bv. de situatie of persoonlijkheidsgebonden factoren) de nodige aandacht. Ga eventueel samen op zoek naar de gepaste hulp.
- Respecteer de ander: wanneer de persoon niet wil spreken over wat hem of haar dwarszit, respecteer dan ook die wens. Bied eventueel een alternatief: “Ik begrijp dat je niet wil praten met mij, maar misschien kun je erover praten met…
7x beter niét doen
- Minimaliseer de problemen niet: laat uitspraken als “zo erg is het toch allemaal niet” en “het leven heeft toch nog genoeg te bieden” achterwege.
- Reik geen onmiddellijke oplossingen aan, zoals “ga er eens tussenuit, dan voel je je vast al een stuk beter”.
- Oordeel niet en geef de persoon zeker geen schuldgevoelens: “Denk toch eens aan al de mensen die je achterlaat”.
- Geef geen preek.
- Daag de persoon niet uit in zijn suïcidale gedachten en/of gedrag.
- Beloof zeker niet dat je de problemen kunt oplossen en dat je er niet met niemand anders over zult praten. Valse hoop geven of beloftes doen die je niet kunt nakomen, werken zeker niet.
- Ga niet in discussie over zelfmoord, het recht om te leven of te sterven, …
Mensen met zelfmoordgedachten ondersteunen via BackUp
Omdat het voor veel mensen moeilijk blijft om te weten hoe ze moeten reageren, werkte het Centrum ter Preventie van Zelfdoding de app BackUp uit. De app kan houvast bieden bij zelfdodingsgedachten, met verschillende tools die je kunt gebruiken om een crisis te overbruggen of te voorkomen. Denk je dat je de persoon waarover je je zorgen maakt BackUp zou kunnen en willen gebruiken? Hier vind je er alvast meer informatie over.
Zelfmoord 1813
Doe zeker niet meer dan wat je zelf aankunt. Heb je nog vragen of twijfels, wil je graag babbelen over je bezorgdheid of heb je sterke gevoelens van onmacht? Neem dan zeker contact op met de Zelfmoordlijn 1813. De medewerkers staan altijd voor je klaar om je een luisterend oor te bieden en je vragen te beantwoorden.
Zit je zelf met zelfmoordgedachten? Je bent niet alleen. Zelfmoordgedachten komen vrij veel voor, en kunnen erg beangstigend zijn. Neem een kijkje op zelfmoord1813.be of er praat er met iemand over, hoe moeilijk dat ook lijkt.
Met dank aan David De Clercq, verpleegkundige in de geestelijke gezondheidszorg en docent geestelijke gezondheidszorg aan HOGENT.
Bronnen: Zelfmoord1813.be
Lees ook:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!