Zona: hoe gevaarlijk en besmettelijk is deze huiduitslag nu echt?
1 op de 3 krijgt er ooit mee te maken en toch blijft zona nog voor veel mensen een grote onbekende. Waar komt deze huiduitslag precies vandaan? En hoe gevaarlijk is die nu echt?
Hoe herken je zona?
Zona (of ‘herpes zoster’) is een bandvormige huiduitslag die na een drietal weken vanzelf weer verdwijnt. Typisch voor zona is dat de uitslag maar aan één kant (in één ‘zone’, dus) van je lichaam voorkomt. Op de romp vormt zona vaak een band of gordel, waardoor het ook wel ‘gordelroos’ wordt genoemd.
Wat zijn de symptomen van zona?
Vóór het virus uitbreekt…
- pijn, tintelingen en een branderig gevoel op je huid
- hoofdpijn, koorts of een algeheel lamlendig gevoel
Eens het virus is uitgebroken…
- wordt een afgebakend deel van de huid rood (meestal op de romp, armen of het gezicht)
- komen er pijnlijke blaasjes gevuld met vocht opzetten, die na een paar dagen verdrogen tot korstjes
Niet altijd zo onschuldig
Hoewel de ongemakken meestal van voorbijgaande aard zijn, kan zona ook akelige bijwerkingen hebben:
1. Gezichts- of gehoorverlies
Mensen met zona in het gezicht kunnen last krijgen van een ontsteking aan het hoornvlies.
Dokter Olivier Schockaert, algemeen internist bij het AZ Groeninge in Kortrijk: “In het slechtste geval kan dat leiden tot blijvend gezichtsverlies aan één oog, ook bij gezonde vijftigplussers. Door zona kan bovendien een aangezichtszenuw verlamd raken, wat gepaard kan gaan met gehoorverlies en evenwichtsstoornissen. Bij zona in het aangezicht wordt daarom altijd een antivirale behandeling voorgeschreven.”
2. Post-herpetische zenuwpijn
Dé grote boosdoener van zona is niet de opvallende huiduitslag, want die verdwijnt na een paar weken vanzelf. Ongeveer 15% van de patiënten hebben maanden tot jaren na hun zona nog last van branderige zenuwpijn, die hun levenskwaliteit enorm kan beïnvloeden. Bij sommige mensen leidt de zenuwpijn zelfs tot slapeloosheid, angst en depressie.
Olivier Schockaert: “Het risico op post-herpetische zenuwpijn stijgt met de leeftijd. Vooral zestigplussers zijn er gevoelig aan: de helft van alle zonapatiënten boven de 60 heeft nog lange tijd last van zenuwpijn. Er bestaat helaas ook nog geen wondermiddel voor. Meestal wordt de pijn behandeld met speciale pijnstillers en antidepressiva.”
Hoe ontstaat het?
Zona of gordelroos komt niet zomaar uit de lucht vallen, maar is eigenlijk een heractivatie van het waterpokkenvirus, een veel voorkomende kinderziekte. Na de infectie blijft een deel ervan achter in de zenuwknopen dichtbij het ruggenmerg, waar het je leven lang blijft sluimeren. Als dan later je immuunsysteem verzwakt raakt, kan het sluimerende waterpokkenvirus weer wakker worden en zich via een zenuw verspreiden naar je huid om daar zona of gordelroos te veroorzaken. Het is dus geen toeval dat de symptomen van zona lijken op die van de waterpokken.
Ouderdomskwaal
De kans dat je zona krijgt, stijgt naarmate je ouder wordt. Het waterpokkenvirus ziet sneller zijn kans om weer actief te worden als ons immuunsysteem veroudert en dus zwakker wordt. Bij vijftigplussers stijgt de kans op zona gevoelig, vanaf de zestig behoor je echt tot de risicogroep: naar schatting heeft de helft van de mensen die de leeftijd van 85 jaar bereiken zona doorgemaakt. Ook ziektes die het immuunsysteem verzwakken, zoals kanker en hiv, en medicatie die het immuunsysteem beïnvloeden, kunnen het risico op zona verhogen.
Een opmars
De kans dat je ooit zona krijgt, is vrij groot. Ten eerste ben je zeer waarschijnlijk drager van het virus, want iedereen die als kind de waterpokken heeft gehad (zo’n 95% van de bevolking), kan later zona krijgen. Niet verwonderlijk dus dat maar liefst 1 op de 3 mensen ooit met zona wordt geconfronteerd. Bovendien lijkt de huidziekte ook aan een opmars bezig: huisartsen zien vandaag meer mensen met zonaklachten dan twintig jaar geleden.
Olivier Schockaert: “Hoe dat komt, weten we nog niet precies. Mensen stappen er sneller mee naar de dokter en worden gemiddeld ook ouder. En met de leeftijd stijgt ook de kans op zona. Toch kan dat niet de enige verklaring zijn voor de toename.”
Hoe behandel je zona?
Zona hoef je niet altijd te behandelen, want de blaasjes (en het bijbehorende ongemak) verdwijnen na ongeveer drie weken vanzelf. Meestal zal de dokter je aanraden om lokaal een ontsmettend poeder of Isobetadine-oplossing te gebuiken en om paracetamol in te nemen bij pijn.
In deze gevallen is een antivirale behandeling wél nodig:
- bij een uitgebreide of heel pijnlijke zona
- bij zona in het gezicht
- bij mensen met een verstoorde immuniteit (bv. door heel hoge ouderdom of bij bepaald medicijngebruik)
In al deze gevallen zal de dokter een antivirale behandeling voorschrijven. Om ook echt effect te hebben, moet zo’n behandeling wel binnen de 3 dagen na de eerste huiduitslag opgestart worden.
Moet je met zona naar de dokter?
Olivier Schockaert: “Als je zona hebt, ga je best altijd even langs bij je huisarts. Die kan dan inschatten of het ernstig is en of er dus een antivirale behandeling nodig is. Je dokter kan je ook medicatie voorschrijven om de jeuk en het ongemak te verlichten.”
Zona voorkomen: kies voor het vaccin
Bij zona geldt: voorkomen is beter dan genezen. Gelukkig zijn er vandaag niet één maar twéé vaccins op de markt die je beschermen tegen zona: Zostavax en Shingrix.
- Zostavax is een levend virusvaccin en is daarom niet geschikt voor mensen met een zwakke immuniteit.
- Shingrix is wel veilig voor iedereen.
Olivier Schockaert: “Het enige nadeel is dat deze vaccins vrij duur zijn, zo’n 340 euro voor de twee injecties die je nodig hebt, en ze worden voorlopig niet terugbetaald door het RIZIV. Toch zou ik iedereen boven de 50 jaar aanraden om zo’n inenting te overwegen, zeker als er sprake is van bijkomende aandoeningen of medicatie die leiden tot een verminderde immuniteit, omdat zona soms tot ernstige zenuwpijn kan leiden.”
Waar of niet waar? Feiten en fabels over zona
1. Stress is een typische uitlokker van zona
Niet waar. Olivier Schockaert: “Van koortsblaasjes weten we dat ze vaak door stress worden veroorzaakt, maar voor zona is dat verband (nog) niet bewezen. Daar lijkt de boosdoener toch vooral een verzwakt immuunsysteem. Fysieke stress, bijvoorbeeld een herstellende wonde na een chirurgische ingreep, kan wél zona uitlokken.”
2. Als de zona een gesloten band vormt rond je borstkas, kan dat dodelijk zijn
Niet waar. “Een hardnekkig fabeltje, want zona kán helemaal geen band rond je middel vormen. De getroffen zone bevindt zich ofwel aan de linker- ofwel aan de rechterkant van je lichaam.”
3. Zona is besmettelijk
Waar én niet waar. “Zona zelf is niet besmettelijk, maar wie in contact komt met het blaasjesvocht (waar het virus zich schuilhoudt) kan wel de waterpokken krijgen. Tenzij die persoon deze ziekte al eens heeft gehad, natuurlijk. Ga dus zeker niet aan de blaasjes krabben en vermijd lichamelijk contact met mensen die niet immuun zijn voor het waterpokkenvirus. Die ‘onschuldige’ kinderziekte kan namelijk gevaarlijk zijn voor zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.”
Lees meer artikels voor een goede gezondheid:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!