Mijn verhaal: de beste vriendin van Frieda heeft jongdementie

Wat eerst op een depressie leek, bleek alzheimer te zijn. Els leidde nog een actief leven maar kreeg op haar 59ste al de snoeiharde diagnose. Beste vriendin Frieda vertelt hoe het is gegaan.

Frieda (63): “Ik weet nog goed wanneer ik voor het eerst merkte dat er iets niet in orde was met Els. We zaten samen op restaurant toen ze me iets wilde vertellen over haar schoonbroer. Het viel me op dat ze naar haar woorden moest zoeken en zelfs niet meteen op zijn naam kwam, wat ik vreemd vond, dus hielp ik haar: ‘Je bedoelt Jos, toch?’

Maar wat me vooral is bijgebleven: bij het afrekenen wist ze ineens niet meer hoe haar bank-app werkte. Ze stond naar haar telefoon te staren en keek me zo radeloos aan dat ik het maar snel voor ons twee heb geregeld. Die avond heb ik tegen mijn man gezegd: ‘Er is iets met Els; volgens mij is ze overspannen of zo.’

Els en ik zijn al beste vriendinnen sinds de middelbare school. We hebben lief en leed gedeeld, zijn meter van elkaars kinderen… Ik noem haar de zus die ik nooit heb gehad. Els is altijd een bezige bij geweest. Ze werkte bij een evenementenbureau: een job die ze met hart en ziel deed, ondanks het weekendwerk en de onregelmatige uren.

Die avond op restaurant had ze net een groot project afgerond. Weer veel te veel hooi op haar vork genomen, vermoedde ik, wat bevestigd werd toen ze in ziekteverlof ging. Achteraf heb ik vernomen dat haar baas hierop had aangestuurd omdat Els steken liet vallen op het werk. Op een dag kreeg ik telefoon van Francis, haar man. Hij vreesde dat Els depressief was. Ze had nergens meer zin in, was afwezig en vergeetachtig. Na een reeks onderzoeken kwam de diagnose: alzheimer (de meest voorkomende oorzaak van dementie, red.). Een mokerslag. Alles hadden we verwacht, maar niet dit, niet op deze leeftijd. Els was toen 59 jaar!

Emotioneel eenrichtingsverkeer

In het begin besefte ze nog goed wat er met haar aan de hand was. Nu eens was ze kwaad en wanhopig, dan weer beet ze zich vast in taal- en geheugenspelletjes om haar aftakeling af te remmen. Maar het voedde alleen maar haar boosheid en frustraties. Intussen zijn we vier jaar verder. Haar woede is weggeëbd, samen met de slimme, bevlogen en energieke vrouw die Els ooit was. Er zijn al heel wat dingen die ze niet meer kan of waar ze hulp bij nodig heeft. De televisie bedienen, autorijden, boodschappen doen, de was sorteren: het is te complex voor haar.

Ook haar persoonlijkheid verandert stilaan. Ze raakt meer in zichzelf gekeerd. Een gesprek voeren wordt moeilijker, omdat ze de woorden niet meer vindt. Vroeger was Els enorm empathisch, nu zijn haar emoties veel vlakker. Zo ben ik onlangs opnieuw oma geworden. Vroeger zou ze warm en enthousiast gereageerd hebben op dat nieuws. Nu zei ze alleen ‘proficiat’ toen ik het haar vertelde, en de keer erop was ze alweer vergeten dat ik een nieuw kleinkind had gekregen.

Ik neem haar dat zeker niet kwalijk, maar ik mis het enorm dat ik niet meer met Els kan praten zoals vroeger. Onze communicatie is eenrichtingsverkeer geworden. Vorige winter werden verdachte cellen gevonden in mijn baarmoederhals en heb ik een ingreep moeten ondergaan. Het was voor mij en mijn gezin een spannende periode, maar ze heeft zelfs nooit geweten dat ik in het ziekenhuis heb gelegen.

En toch blijf ik er voor haar, zoveel als ik kan. Els en Francis hebben één zoon die verder weg woont, waardoor Francis er grotendeels alleen voor staat. Ik haal Els wekelijks op voor een uitje, zodat hij een paar uurtjes voor zichzelf heeft. Soms gaan we winkelen of koffiedrinken, maar we trekken ook regelmatig naar een museum of voorstelling. Niet dat Els daar nog veel van oppikt, maar ze geniet er zichtbaar van om er eens uit te zijn. Zelf koester ik alles wat we nog samen kunnen doen, maar ik mag haar geen seconde uit het oog verliezen. Ze loopt de verkeerde richting uit als ze naar het toilet wil, denkt tijdens de pauze dat het afgelopen is en weet in de vestiaire niet meer welke jas ze aanhad.

Voor mij is het een constante evenwichtsoefening: aan de ene kant wil ik haar helpen, aan de andere kant wil ik haar zoveel mogelijk in haar waarde laten. Laatst kwamen we in de schouwburg Els’ buurvrouw tegen, die ons begroette en even bleef praten. Els trok aan mijn mouw en vroeg stilletjes aan me: ‘Wie is die vrouw?’ Heel confronterend.

Mij herkent ze gelukkig nog altijd: omdat ze me regelmatig ziet, blijf ik een vertrouwd gezicht voor haar. Maar onlangs vroeg ze ineens: ‘Zeg nog eens hoe je heet?’ Ik heb gewoon ‘Frieda’ geantwoord, alsof het de normaalste zaak van de wereld was, maar ik kon mijn tranen amper bedwingen. Dat gebeurt wel vaker na een gezamenlijk uitje: ik zet een blije Els thuis af, maar rijd zelf huilend naar huis, overmand door verdriet om wat haar overkomen is. ‘Focus je op wat er wél nog is en wat wél nog kan’, raadt mijn man me aan. Dat probeer ik, maar ik zie toch vooral wat er niét meer is: mijn beste vriendin met wie ik over alles kon praten, met wie ik kon lachen en huilen, die altijd voor me klaarstond. Dat ik stilaan afscheid van haar moet nemen terwijl ze er nog is, snijdt door mijn hart. Ik mis haar nu al.”

Meer openhartige verhalen

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven