“Ik ging binnen bij Koen in z’n cel en opeens pakte hij me vast en kuste mij”

Zes jaar geleden werd cipier Bea verliefd op gedetineerde Koen, die in de gevangenis zit waar zij werkt. Dat kan en mag niet, maar hun liefde is te sterk. Vandaag werkt Bea elders en moeten zij en Koen het doen met twee bezoekjes per week.

Bea (57) is een poezenliefhebster, daar kun je in haar frisse nieuwbouwwoning niet naast kijken. Terwijl ik foto’s van haar poezen en kleinkinderen bewonder, toont Bea nóg een foto. Van een koppel. Hij omhelst haar langs achteren, ze kijken met z’n tweeën lachend in de lens. Het is Bea, met… is dat Koen? Ik ben in de war. Koen zit toch in de gevangenis? “De foto is in de gevangenis genomen, op een dag dat vrijwilligers fotoshoots deden met de gedetineerden en hun familie.”

Gek genoeg zat er in mijn bevooroordeelde hoofd dat Bea geen foto’s van Koen kon hebben, en al zeker niet van hen samen. Want een foto is zo… normaal, zo ‘koppelachtig’. “Wij zijn ook een koppel, hè,” vertelt Bea, “wij doen bijna alles wat andere koppels doen. We delen lief en leed, babbelen over tv-programma’s, maar evengoed over onze zorgen en twijfels. Wij lachen en maken ruzie, al gaan die ruzies uiteraard niet over sokken die rondslingeren.

Wij zijn alleen fysiek niet samen: hij zit binnen, ik ben buiten, en meer dan kussen is er tussen ons nog niet gebeurd. Maar we zien elkaar ongeveer twee keer per week in de bezoekerszaal, telkens één uur. En verder bellen we elke dag, zo lang mogelijk. Maar een minuut bellen vanuit de gevangenis kost elf cent, dus we moeten oppassen dat die telefoontjes ons niet ruïneren. En het is ook zo dat hij alleen mij kan bellen, niet andersom.”

Nerveus het uurrooster checken

De foto blijft het hele interview tussen ons in staan. Het is niet zo gepland, denk ik, maar zo lijkt het alsof Koen er een beetje bij is. Bea’s ogen dwalen vaak af naar het witte kadertje. Over waarom Koen is veroordeeld, kan en wil ze niet praten, omwille van zijn privacy.

“Koen is een beetje timide, en dat zie je ook in dat beeld. Toen ik zes jaar geleden begon te werken in de gevangenis waar hij zit, viel mij dat direct op. De jongens waar hij vaak bij is, zijn stoere, aanwezige mannen, Koen was meer… een grijze muis of zo. Hij hield zich op de achtergrond. Ik denk niet dat veel mensen het weten, maar als cipier heb je close contact met de gedetineerden. In de gevangenis waar ik toen werkte, was mijn takenpakket niet zo zwaar, dus er was tijd om met de mannen daar te praten.

Koen en ik hadden direct een klik. Onze achtergronden leken op elkaar, wij zijn allebei kinderen van hardwerkende zelfstandigen. We babbelden ook graag over muziek, en als hij begon te vertellen, hing ik aan zijn lippen. Hij weet en begrijpt dingen waar ik kop noch staart aan krijg, zoals politiek.

Ik stond niet altijd op zijn afdeling, maar merkte dat ik er steeds harder naar uit begon te kijken om Koen te zien. Ik checkte elke keer nerveus mijn uurrooster, hopend dat ik bij hem zou kunnen zijn. Elke keer als ik hem zag, werd ik als een magneet naar hem toegetrokken, in elke ruimte voelde ik waar hij was, en of hij naar me keek. En hij keek vaak.

Na zo’n maand of vier, gebeurde wat al de hele tijd in de lucht hing. Het was avond, de cellen moesten op slot. Ik ging bij Koen binnen om alles nog eens te checken en opeens pakte hij me vast en kuste hij mij. Ik heb hem niet weggeduwd. Ik was blij, maar ook verward. Want je beseft: ‘Verdorie, dit mag niet, als iemand ons betrapt, is dat voor ons allebei nefast.’

Wat nu?

De maanden erna hebben we veel gebabbeld. Altijd tien minuten hier, een halfuur daar. We schreven ook brieven naar elkaar. Ik wist uiteraard dat het niet kon, dat het deontologisch een grote fout was, maar ik was écht verliefd op Koen. Niet op de man die iets heel ernstigs had gedaan en voor dertig jaar was veroordeeld, maar op de lieve, attente knuffel-Koen. Onze gesprekken gingen steeds vaker over ‘Wat nu?’ “

Bea is niet de vrouw die over een nacht ijs gaat. Ze is twintig jaar getrouwd geweest, heeft een dochter grootgebracht, altijd in het gevangeniswezen gewerkt. Een gewoon, stabiel parcours, noemt ze het zelf. “En dan overkomt je dat: je wordt verliefd op een man met een heel zware rugzak, een man met een toekomst die zich nog jaren binnen vier muren gaat afspelen. Ik had totaal geen behoefte aan een relatie, was perfect gelukkig in m’n eentje. Maar dat zul je altijd zien: als je de liefde zoekt, dan vind je ze niet. Als je ze niet zoekt, dan vindt ze jou, op de meest ondenkbare plek ter wereld.”

Korte babbel hier, stiekeme kus daar

Een maand of vier hebben we stiekem een relatie gehad, ik denk dat je het kunt vergelijken met een affaire. Er was een enorm verlangen om samen te zijn, maar we moesten het met micromomentjes doen: een korte babbel hier, een stiekeme kus daar. Verder dan dat zijn we fysiek nooit gegaan, daarvoor waren we nooit lang genoeg alleen.

We wisten allebei niet waar onze verliefdheid naartoe zou gaan, tot een staking in de gevangenis alles in een stroomversnelling bracht. Omdat ik niet werkte, konden we elkaar niet zien, en toen heeft Koen me, tegen de regels in, een paar keer gebeld. In een gevangenis worden de telefoonnummers gecontroleerd en toen de directie ontdekte dat Koen mij belde, ben ik op het matje geroepen. Want elk privécontact tussen een cipier en een gedetineerde is verboden, dat is maar logisch ook.

Ik heb de directie gevraagd om ons een kans te geven eens goed na te denken of wij met elkaar verder wilden. Als het een ‘ja’ was, zou ik zelf opstappen, dat was de deal. Uiteraard heb ik getwijfeld: wat moet ik hiermee? Dit is Romeo en Julia maal tien, hè… Maar tegelijk wist ik dat ik Koen niet meer kon missen. Hoe slecht mijn dag ook was, hij wilde altijd luisteren, kon mij altijd opbeuren. Hij was op elk vlak een soulmate. En dát zocht ik in een man. Ging ik hem dan opgeven, omdat er muren tussen ons in stonden?

Na veel babbels was ons antwoord: ‘We gaan hiermee door.’ Niet veel later ben ik overgeplaatst. Koen en ik keken ernaar uit onze relatie naar een volgend level te trekken: ik kon op bezoek komen, en na zes maanden zouden we ongestoord bezoek kunnen aanvragen.”

De boei in een zee van onzekerheid

Bea begint te werken in een andere gevangenis, en de ‘relatie’ met Koen kan starten. Bea: “In het begin was het alsof ik met een blinde praatte. Alles wat ik vertelde, over mijn huis, mijn dochter, mijn katten, hij kon er zich niets bij voorstellen. Ik moest het in detail beschrijven. Makkelijk waren die eerste jaren niet. Het moest, net als bij een relatie in de buitenwereld, echt groeien tussen ons. Wij hebben ons allebei over onzekerheden heen moeten zetten.

Koen was soms ongerust over mijn leven buiten. Wat spookt ze daar allemaal uit? Die vraag ging weleens door zijn hoofd. Zich aan mij hechten, bracht veel onzekerheid met zich mee. ‘Als jij wegvalt, heb ik niemand meer’, zei hij weleens. Ondertussen gelooft hij wel dat ik ga blijven. Ik ben zijn boei, iets om zich aan vast te klampen in de zee van onzekerheid waarin hij leeft. Hij zegt nu dat hij een liefde leren kennen heeft, waarvan hij dacht dat die niet bestond. Hij durft zich eindelijk graag gezien te voelen.

Ik moest erop leren vertrouwen dat Koens motieven oprecht zijn, dat hij mij graag ziet omwille van ‘mij’. Want laat ons eerlijk zijn: veel keuze heeft hij niet. Ondertussen ben ik honderd procent zeker van zijn liefde, die toont hij mij elke dag, al is het maar door te bellen tot zijn centen op zijn.

Verlangen naar meer

Met mij samen zijn, maakt het niet per se makkelijker daarbinnen. Sinds corona mogen wij videobellen. Via mij krijgt hij een blik op het leven buiten, een leven dat hij al zo lang niet meer kent. Hij ziet de bloemetjes op mijn terras, mijn katten die liggen te soezen in de zon. Ik vertel over uitstapjes met vrienden, een terrasje met mijn dochter. Dát horen en zien, maakt hongerig. Ik heb hem met een verlangen naar buiten opgezadeld. Dat is er altijd daarbinnen, maar er zo mee geconfronteerd worden, maakt het leven tussen vier muren nog moeilijker.

Waar we nu het hardste tegenaan lopen, is een gebrek aan toekomstperspectief. Normaal mag je na zes maanden ongestoord bezoek aanvragen. Dan kun je door te knuffelen en vrijen je band versterken. Maar wij hebben intussen geleerd dat wij geen invloed hebben op onze dromen en verlangens. Dat ongestoord bezoek is ons na al die jaren nog niet toegestaan. Volgens de psychosociale dienst is Koen niet stabiel genoeg. Dat is zo frustrerend dat je je haren zou uittrekken, maar je móét je daarbij neerleggen, anders word je gek.

We lossen dat op, je kunt ook via de telefoon heel intiem zijn met elkaar, maar het blijft niet kloppen om een relatie te hebben zonder seks. Wij hebben wel soms familiale bezoeken, en die zijn ook ongestoord, dus zonder cipier, maar er moet wel een derde persoon bij zijn. Dan kunnen we al eens knuffelen, maar ik neem een vriendin of mijn dochter mee, dus dan gedraag je je uiteraard.”

Mondje dicht tegen de buitenwereld

Een dochter die met haar mama meegaat naar de gevangenis, op bezoek bij haar lief, een man die vastzit voor heel ernstige feiten. Dat is niet evident. Bea: “Ik heb mijn dochter niet direct gezegd wat er speelde toen ik overgeplaatst werd. Ik heb een hele tijd gezwegen, tot zij vroeg iets samen te doen en ik net op bezoek wilde bij Koen. Dat bezoek kun je niet vervroegen of verlaten zoals in het gewone leven, en liegen tegen mijn kind wilde ik niet, dus ik heb haar toen gezegd: ‘Ik moet naar de gevangenis, want daar is iemand die ik heel graag heb.’

Ik vermoed dat zij er in het begin het hare van dacht, maar nu is haar redenering: mama zal wel weten wat ze doet. En ondertussen heeft ze Koen dus al een paar keer ontmoet. Ze leert hem kennen en dat vind ik heel fijn. Want ik zou niet willen dat zij denkt: met wat voor creep is mijn moeder samen?

Ik ben niet super open over mijn relatie, want dat dit niet het verhaal is van de prins op het witte paard, besef ik ook wel. De mensen die dicht bij mij staan, weten het uiteraard wel. Mijn moeder, die drie jaar geleden overleed, heeft er nooit iets op tegen gehad. ‘Dat komt allemaal wel goed, Bea’, zei ze. Mijn vader heeft het er lastiger mee. Hij wil er niks over horen, voor hem bestaat de relatie niet. Raar is dat, want aan mij is niks veranderd, maar ik moet aanvaarden dat Koen een man is over wie mensen een mening zullen hebben nog voor ze hem leren kennen.

Om die reden weten bijvoorbeeld mijn buren niet dat ik iemand heb. Als Koen ooit hier zou kunnen komen wonen, dan wil ik dat hij net als iemand anders carte blanche krijgt. Dat ze eerst hém leren kennen, en dan pas zijn verleden. Anders krijgt hij geen eerlijke kans, dan staan ze bij wijze van spreken al met hun wapens klaar. En ergens is dat begrijpelijk, natuurlijk.

Als ik aan de mensen denk die Koen pijn heeft gedaan, heb ik het ook moeilijk. Mocht het mijn familie zijn, ik zou het niet kunnen verdragen dat iemand liefdevol over hem sprak. Alleen: ik heb Koen heel wat jaren ná zijn feiten leren kennen. Ik denk dat hij toen al iemand anders was. Wat ik zag, was hoe hij zijn best deed, hoe hij in de omgang was met anderen, met mij. En ik zie nu hoe hard hij probeert dingen recht te zetten: hij grijpt elke kans die hij krijgt om aan zichzelf te werken. Hij praat met mensen van het CGG (centrum Geestelijke Gezondheidszorg, red.) of het CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk, red.) en is bezig zijn diploma middelbaar onderwijs te halen.”

Geen perspectief, alleen een droom

Als we ooit ongestoord bezoek krijgen toegestaan, als Koen ooit bij mij komt wonen… Bea praat altijd in de voorwaardelijke wijs. Bea: “Onze toekomst wordt mee bepaald door anderen, dus uiteraard durf ik geen echte plannen te maken. Binnen twee jaar komt Koen in aanmerking voor reclassering, maar hij heeft een complex dossier, dus zeker is het niet dat dat zal gebeuren. Wij hebben dus geen perspectief, alleen een droom. Die droom is dat hij binnen een paar jaar begint met af en toe verlof, en dan therapie in een instelling. Dat zou al een hele vooruitgang zijn.

Verder dan dat durf ik niet te kijken. Mijn verlangens zijn heel klein. Ik zou nu al blij zijn als we dat ongestoord bezoek zouden krijgen. Dat zou zo fijn zijn, want een relatie waarin geen evolutie zit, dat kan op den duur een stinkende vijver worden.

Maar pas op: ik ben realistisch genoeg om te weten dat een leven samen buiten niet makkelijk zou zijn. Op geen enkel vlak. Ik leef al zo lang alleen, en ook al tijdens mijn huwelijk was ik het gewend om mijn plan te trekken. En Koen heeft al helemaal geen idee meer van wat het is om tafel en bed te delen. Tot nu toe was onze liefde er een in een bubbel, ze is nog niet getoetst aan de realiteit.

De buitenwereld samen, die kennen wij niet. We hebben nog geen vuilniszakken moeten buitenzetten samen. Vorige week hebben we daar nog zo hard mee moeten lachen. Hij belde mij, ik moest mijn blauwe zak nog op straat zetten. ‘Wat ben jij daar aan het rommelen?’ vroeg hij. ‘Ik ben jouw werk aan het doen’, was mijn antwoord. Die zwarte humor, dat is ook iets wat wij gemeen hebben. Weet je wat ons favoriete liedje is? ‘Patience’ van Guns N’ Roses. Zonder dat sarcasme af en toe, denk ik niet dat je het trekt, zo’n relatie.”

Lees meer openhartige verhalen:

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!