Openhartig: als je het huis van je ouders moet leegmaken

Als je ouders overlijden of naar een rusthuis verhuizen, blijf jij achter met de loodzware taak om je ouderlijke huis leeg te maken. Een emotionele opdracht, zo vertellen Karin, Mieke en Diane.

Karin moest het huis leegmaken dat ze al zestig jaar van binnen en buiten kende

“Aan sommige dingen hecht ik zoveel belang dat ik ze nooit zal weggooien, zoals mijn moeders portefeuille”

Karin (60): “Mijn ouders verhuisden naar het huis van mijn grootmoeder toen zij overleed en ik op het punt stond te trouwen. Toch voelde het huis van mijn grootouders als mijn ouderlijke huis. Zestig jaar lang had ik er herinneringen opgebouwd, want als kind bracht ik veel tijd bij mémé door. Al mijn speelgoed lag daar en ik had zelfs mijn eigen bloemenhofje in haar tuin. Na school stopte ik eerst met de fiets bij mijn grootouders en ik ging er vaak logeren tijdens de vakanties. Ik voelde me er echt thuis.

Mijn moeder overleed een paar jaar voor mijn vader. Al die tijd bleef alles zoals het was. Aan de kapstok in de gang hing de jas van mijn moeder naast die van mijn vader, en ook haar handtas lag er nog. In de berging onder de trap hing haar gilet. Als je het huis binnenkwam, leek het alsof er nog of er een koppel woonde. Vader trok zich daaraan op. Soms zag ik hem voor de kleerkast van mijn moeder staan, met zijn handen op zijn rug wat te mijmeren.

Mijn ouders konden terugkijken op een mooi leven en werden allebei een stuk in de tachtig. Toch voelde ik na hun dood een intens verdriet en zag ik het niet zitten om meteen aan de opruim te beginnen. Eigenlijk hebben mijn zus en ik zolang mogelijk gewacht, tot net voor de verkoop. Al die tijd lieten we de stoof branden, zodat het huis bij elk bezoek warm en gezellig aanvoelde. We wilden vermijden dat het huis kil zou worden, die gedachte kon ik niet aan. Ook het water en de elektriciteit sloten we nog niet af en de tuin bleven we al die tijd verzorgen. Hij was wel 150 meter diep. Vader had er al die jaren met zoveel liefde en toewijding voor gezorgd, dus bleven we spontaan zijn moestuin onderhouden. We gooiden bleekwater op de paden en maaiden het gras. Het was voor ons ondenkbaar om dat niet te doen.

De geur van herinneringen

Uiteindelijk raapte ik al mijn moed bij elkaar en startte ik met de kleerkasten op de bovenverdieping. Ik nam alles vast en rook eraan, in de hoop dat ik via die geur de herinnering aan mama en papa kon vasthouden. De verdeling van de spullen verliep heel vlot, mijn zus en ik koesterden verschillende dingen. Zij had eigenlijk enkel haar zinnen gezet op een botervlootje en een broodmandje, uit nostalgie naar al die gezellige momenten aan tafel. Ik nam veel meer mee van al die huisraad, maar toen ik thuiskwam met die dozen vol gerief, wist ik niet wat ik ermee aan moest. Een tijd later belandde een heel deel van die spullen alsnog bij de kringloopwinkel of in het containerpark.

“Papa’s bril, zijn vingers nog op de glazen, mama’s portefeuille… sommige dingen kán ik niet wegdoen”

Maar aan sommige dingen hecht ik nog altijd zo veel belang dat ik ze nooit zal weggooien. Moeders portefeuille met fotootjes en klantenkaarten bijvoorbeeld, het horloge dat ze van haar vader kreeg voor haar plechtige communie en haar paternoster. Ook de bril van mijn vader heb ik bewaard. Zijn plakvingers staan nog op de brilglazen, maar ik wil hem niet proper maken. Hij blijft zoals hij is, ik krijg al een krop in mijn keel als ik er nog maar naar kijk. Moeder bewaarde ook de trouwringen van haar ouders. Die liet ik samen met haar trouwring smelten om er nieuwe juweeltjes van te laten maken. Die draag ik voor speciale gelegenheden en koester ik met heel mijn hart.

Het was een heel emotionele periode. Elke keer als ik ging opruimen, kwamen de herinneringen terug. Dan zag ik hoe ik als klein meisje op zondag bij mijn grootouders de keuken binnenstormde om te kijken welke pap we zouden eten. Ik zie me nog op de tippen van mijn tenen staan loeren in de potten… Zelfs de geur en de kommetjes kan ik me nog voor de geest halen, zo sterk is die herinnering. Het raakt me diep als ik eraan terugdenk.

Afscheid van mijn jeugd

Uiteindelijk werd het huis veel sneller verkocht dan ik gedacht had. Mijn zus wilde het graag verkopen voor de winter en contacteerde een makelaar, maar ik hoopte dat een bod lang op zich zou laten wachten. Eigenlijk was ik daar ook wel gerust in, een huis dat om een totaalrenovatie vroeg en zo’n immens grote tuin had… Wie wil dat nog? Die gedachte stelde me gerust. Amper twee weken later liet het immobiliënkantoor al weten dat het huis verkocht was. Ik kon mijn oren niet geloven en kreeg het warm en koud tegelijk.

“Zie me hier nu staan huilen, dacht ik bij mezelf, toen ik de deur van mijn kamer dichttrok”

Op de dag van de verkoop ging ik nog een laatste keer naar binnen. Helemaal alleen. Met veel nostalgie keek ik rond in alle kamers. ‘Zie me hier nu staan huilen’, dacht ik.

Het huis verkopen voelde echt als het afsluiten van een hoofdstuk. Plots was ik niet alleen mijn ouders, maar ook mijn thuis kwijt. Wat ik nog het ergste van al vind, is dat het huis in de toekomst niet meer met dezelfde warmte en toewijding zal worden verzorgd. Ik had gehoopt dat de nieuwe eigenaars zich aan een grondige renovatie zouden wagen, maar in de plaats daarvan laten ze het stilletjes verkommeren. Dat doet ontzettend veel pijn om te zien. Met de tijd zal die pijn wel helen, maar voor nu voelt het gemis nog erg intens.”

Mieke moest haar ouderlijk huis leegmaken, terwijl haar moeder nog leefde

“Mijn neef ging als een wervelwind tekeer. Ik weet nog dat ik dacht: dit heb ik zo niet bedoeld!”

Mieke (58): “Mijn vader en mijn broer zijn kort na elkaar gestorven. Op amper twee jaar tijd werd mijn moeder weduwe en ikzelf enig kind. De band tussen ons is altijd heel goed geweest, maar toen werd hij nog intenser. We zagen elkaar veel en ik belde haar zo goed als elke dag. Ze bleef nog zo’n tien jaar lang alleen in dat huis wonen, tot ze na een ongelukkige val in het ziekenhuis belandde. Ze was intussen 85, herstelde moeizaam en kon nadien niet meer naar huis. In allerijl moest ik op zoek naar een rusthuis, een moeizame en energievretende klus. Overal stond ze op de wachtlijst, maar nergens kreeg ze meteen een plekje toegewezen. Gelukkig kon ze na een maand toch in Olen terecht.

Nadat moeder ongeveer een jaar in het rusthuis woonde, begon ze over haar leegstaand huis in Vorselaar. Ze stelde voor om een notaris te contacteren en de verkoop te regelen. Mijn moeder wist dat ze nooit meer terug naar huis zou gaan en zag de zin er niet van in om te wachten tot ze er niet meer was. Zij voelde zich goed bij dat gesprek, maar bij mij leek het alsof de grond onder mijn voeten wegzakte. 28 jaar lang had ik in dat huis gewoond en nu zou ik het moeten verkopen terwijl moeder nog leefde… Die gedachte vond ik in het begin heel oncomfortabel, maar ik deed wat ze mij vroeg.

Geen tijd om te mijmeren

Onze familie was intussen erg klein geworden en ik had enkel nog contact met mijn neef Hans, de zoon van mijn oudere broer. Toen ik vertelde dat zijn grootmoeder het huis wilde verkopen, bood hij spontaan aan om mee op te rommelen. Ik was dankbaar en overtuigd dat ik die hulp goed kon gebruiken. We spraken af op een zaterdag. Ik weet nog precies hoe wankel en emotioneel ik me die dag voelde, net omdat ik afscheid moest nemen van mijn jeugd. Hans beleefde dat duidelijk anders. Zodra hij en zijn vriendin toekwamen, vlogen ze erin. Als een wervelwind gingen ze tekeer en meteen haalden ze alles uit de kasten. In een mum van tijd ontstond er een geweldige chaos. Ik stond erbij en keek ernaar. Het moest allemaal zo snel gaan. Plots stond het hele huis op zijn kop! En dat terwijl mijn moeder nog leefde. Het verlamde me compleet.

Ik had bij alle spulletjes herinneringen willen ophalen en verhalen over mijn jeugd met mijn dochter willen delen, maar ik kreeg de kans niet. Ik voelde me echt volledig verslagen en weet nog dat ik dacht: dit heb ik zo niet bedoeld. Alleen kreeg ik het niet gezegd. Hans straalde iets heel vastberaden uit: ik moest komen helpen om het huis leeg te maken, het huis leegmaken, zal ik doen. Compleet emotieloos. Ik stond versteld! We waren er duidelijk met een andere ingesteldheid aan begonnen en het was een grote vergissing geweest om dit niet op voorhand beter af te spreken.

Inbreuk op mijn privacy

Wat me die dag het meest gekwetst heeft, was een voorval met moeders glazen steriliseerbokalen. Ik zie ze daar nog staan op het terras. De vriendin van Hans opperde dat haar moeder er wel iets mee zou kunnen doen, dus ik stelde voor om ze mee te nemen en het haar te vragen. Een kwartier later liepen er plots twee onbekende mensen langs de achterdeur naar binnen. Dat meisje had haar ouders opgebeld om zelf naar de huisraad van mijn moeder te komen kijken! Voor ik iets kon zeggen, waren ze het huis al binnengegaan. Een paar seconden later stonden ze in de slaapkamer van mijn ouders. Die vrouw toonde geen enkel respect, nam alles vast dat ze tegenkwam en leverde bij elk stuk commentaar. ‘Moeten jullie deze kader nog hebben? Ik ben er zeker van dat die op de rommelmarkt goed zal verkopen.’ Ik wist niet wat ik hoorde. Alsof ik hen gevraagd had de hele inboedel te komen taxeren.

Alsof dat nog niet genoeg was, begonnen die mensen ook nog over de binnendeuren: ‘Deze deur met glasramen, daar geven ze nog veel geld voor, hoor!’ Ik sta al jaren in het onderwijs en heb mijn emoties nogal goed onder controle, maar toen ben ik beginnen te roepen. ‘Die deuren blijven waar ze zijn! En hier wordt niet meer opgerommeld vandaag!’ Toen hadden ze het begrepen, denk ik. Hun komst voelde als een inbreuk op mijn privacy op een bijzonder kwetsbaar moment. Toen ze eindelijk weg waren, ben ik heel hard beginnen te huilen. Het voelde alsof het leven van mijn ouders voor anderen niks waard was geweest.

Een paar uur later vertrok iedereen weer en bleef het huis achter alsof er een bom was ontploft. Ik ging met mijn dochter in de zetel zitten en in stilte keken we naar elkaar. Op dat moment heb ik besloten dat ik de rest van de inboedel zou opruimen op mijn eigen manier. Rustig, met ruimte voor emoties en herinneringen. Natuurlijk duurde het zo wéken voor het huis helemaal leeg was, maar ik voelde me daar veel beter bij.

Toen het huis uiteindelijk verkocht was, zag moeder er heel fragiel, mager en kwetsbaar uit, en een half jaar erna is ze gestorven. Ik heb haar nooit verteld wat ik heb meegemaakt met haar kleinzoon, en ook Hans en ik hebben nooit meer over het voorval gepraat. Ik laat het voorlopig ook maar zo. Wellicht hebben die mensen nooit beseft hoezeer ze mij gekwetst hebben die dag, hoe moeilijk en emotioneel het voor mij allemaal was.”

Diane genoot nog maanden na het overlijden van haar moeder van gezellige tafelmomenten met de familie

“We aten allemaal samen de diepvries van mijn moeder leeg. Die momenten samen aan tafel waren zo gezellig”

Diane (47): “Ik kom uit een gezin met vier kinderen, ik ben de jongste. Er was eerder al wel wat wrevel geweest tussen de schoonzussen onderling, dus het stond in de sterren geschreven dat wij extra hard zouden gaan ruziemaken bij het leegmaken van ons ouderlijk huis. Gelukkig bleek het tegendeel waar. We zijn net dichter naar elkaar toe gegroeid en er is minder spanning in de familie dan ooit tevoren.

Moeke was al lang weduwe toen ze overleed. Al die tijd bleef zij in het huis wonen waar ze ons samen met vake had grootgebracht: een huis met veel grond, tussen de boerenvelden en aan de rand van de staatsbossen van Ravels. Op een mooie lentedag in 2017 had moeke samen met mijn broer een hele dag in de tuin gewerkt. Ze was heel de dag druk in de weer geweest met een kruiwagen. Tegen de avond vertrok mijn broer naar huis en amper anderhalf uur later kreeg hij telefoon dat mama dood in de voortuin lag. Buren die met hun hond gingen wandelen, hadden haar gevonden. Een hartaderbreuk, hoogstwaarschijnlijk. Het nieuws verspreidde zich snel en de hele familie haastte zich naar Ravels.

Moeders kookkunsten

De avond voor de begrafenis kwamen we met de hele familie samen, wel eenentwintig man in totaal. We dekten de tafel zoals ze er altijd uitzag met de feestdagen en aten samen een eerste stukje van de voorraad uit de diepvries. Moeke had twee grote diepvriezen, die volstaken met stoofvlees, hertenragout en vidée. Koken was moekes lang leven geweest, iedereen was altijd welkom om mee aan te schuiven. Of je nu met twee was of met acht. Die avond met iedereen samen was ontzettend hartverwarmend en heel gezellig.

Na de koffietafel trokken we allemaal terug naar ons ouderlijk huis. Daar hebben we concreet beslist hoe we de opruim zouden aanpakken. Iedereen – kinderen, kleinkinderen, nichten, neven, vriendjes en vriendinnetjes – mocht in het huis rondlopen en opschrijven wat hij graag had, maar niemand mocht iets meenemen. Zo hebben we verschillende kijkdagen georganiseerd, elke keer opnieuw met eten voor iedereen. Die diepvries was onuitputtelijk. Er waren veel warme momenten, maar tegelijk was het ook heel emotioneel, bijvoorbeeld toen we de allerlaatste spaghettisaus ontdooiden. Ik vond het moeilijk te geloven dat het echt de laatste keer zou zijn dat ik die zou proeven.

Om het huis leeg te maken, hadden we een duidelijk plan van aanpak. We begonnen met het papier. Telkens als je een stapel paperassen vastnam, moest je het thema luidop roepen. Als er niemand reageerde, mocht het weg. Dat werkte wonderwel. Wel zestien zakken van vijftig kilogram hebben we zo uit het huis gehaald, ongelooflijk eigenlijk. Intussen werd ieders wensenlijst opgesteld: een opgezette ree, oma’s fiets, de barbecue… Zelf hechtte ik vooral belang aan een paar handgeschreven papieren, terwijl mijn jongste broer graag de eretekens van vader als jager wilde bijhouden. Uiteindelijk zetten we ons met de vier kinderen aan tafel, namen we de wensenlijst van alle familieleden erbij en verdeelden we elk stuk. Wilden er toch twee mensen hetzelfde, dan luisterden we naar elkaar en legden we uit waarom we iets graag wilden. Grote discussies hebben we op die manier kunnen vermijden.

Ik bewaarde ook het porseleinen potje met roze roosjes waarin mijn suikerbonen hadden gezeten. Moeder had nog een exemplaar bijgehouden en een paar weken voor haar dood vroeg ze of ik dat niet wilde hebben. Ik heb haar toen geantwoord dat ik het heel lief vond, maar dat dat potje bij haar mocht blijven staan. Uiteraard was dat porseleinen potje een van de eerste dingen die ik uit het huis haalde toen ze stierf. Nog geen zes maanden later, liet ik dat potje vallen. Ik barstte in tranen uit en was zo kwaad op mezelf. Hoe kon moeke dat potje nu een leven lang zo koesteren en ik nog geen half jaar?! Ik heb het met goudlijm geplakt en het kreeg een ereplaatsje in onze kast.

De kracht van familietradies

Die hele opruimfase duurde wel zes maanden, maar uiteindelijk was het huis op een paar weken verkocht. Ik weet nog dat een tante zei: ‘Jullie mama zou zo fier op jullie geweest zijn!’ En dat denk ik ook. Al die uren samen in dat huis en aan tafel hebben onze familie heel goed gedaan. Niet alleen om het verlies van onze ouders een plaats te geven, maar vooral ook om de band tussen de broers en zussen weer aan te trekken. Soms begon er iemand te huilen en dan waren we er voor elkaar. Ook nadien bleven we elkaar regelmatig zien en we houden nog altijd vast aan onze jarenlange familietradities, zoals het kerstfeest en de jaarlijkse barbecue op 15 augustus.

Mijn ouderlijk huis zal altijd gevoelig liggen. Toen ik een tijdje na de verkoop nog eens in Ravels kwam, waren de nieuwe eigenaars al aan de verbouwing van het huis begonnen. In één klap werd ik terug gekatapulteerd naar mijn tienerjaren, toen mijn ouders zelf aan het verbouwen waren. Die geur en sfeer kwamen heel hard binnen, net zoals het verdriet. Ik voelde me letterlijk verweesd.”

Goede raad van psycholoog en rouwexpert Manu Keirse

Waarom is het zo moeilijk om ons ouderlijke huis leeg te maken?

“Door je ouderlijke huis leeg te maken, laat je een stukje van je persoonlijke geschiedenis en ervaringen achter. Het huis van je ouders is vaak verbonden aan je jeugd en er hangen allerlei emoties en herinneringen aan vast. Niet alleen voor mensen die hun ouderlijk huis moeten leegmaken, maar ook voor een jong kind dat verhuist, kan dit een erg emotionele gebeurtenis zijn. Ik raad mensen altijd aan om er bewust afscheid van te nemen. Doe dat niet te snel, neem er tijd voor. Laat al die herinneringen maar boven komen, zij maken deel uit van wie je bent.”

Hoe kun je familiale conflicten voorkomen?

“Ik raad ouders altijd aan om met hun kinderen te praten wanneer het nog kan, want dat kan zoveel leed voorkomen. Vaak gaan conflicten achteraf meer om de emotionele dan om de materiële erfenis. Misschien wil iederéén dat ene koffieservies hebben, maar waar gaat het dan werkelijk om? Als ouders op voorhand aan hun kinderen laten weten dat ze hen allemaal even graag zien, hoeft er niet zo’n strijd te ontstaan. Het kan zinvol zijn dat ouders op voorhand bepalen welke spullen voor wie zijn. Het gaat dan om een cadeau dat ze persoonlijk hebben uitgekozen om als herinnering na te laten. Die keuze kan bijzonder helpend zijn om conflicten te voorkomen. Wat vooraf niet expliciet genoeg werd ingevuld, zal achteraf nog beslist worden. Dan komen er vaak hevige emoties aan te pas. Dat is natuurlijk normaal, want de pijn van het verdriet komt in de vorm van boosheid en prikkelbaarheid naar buiten. Ook dan is mijn advies: luister naar elkaars wensen en behoeftes, vraag wat de ander precies belangrijk vindt en probeer te begrijpen waarom. Dat is de beste manier om tot wederzijds begrip te komen.”

Is deze ervaring anders voor een enig kind dan voor iemand met broers of zussen?

“Het kunnen delen van herinneringen is ongetwijfeld van groot belang. Wanneer je ouders sterven en je bent enig kind, kun je met niemand meer praten over de geur en de smaak van de groentesoep zoals je moeder die maakte. Wanneer je zo’n intieme herinneringen niet meer kunt delen, kan dit heel zwaar vallen. Je omringen door mensen die naar je willen luisteren, is dan cruciaal. Broers en zussen kunnen op dit vlak veel voor elkaar betekenen, maar evengoed andere familieleden, vrienden, kennissen of een buurvrouw kunnen helpen. Er zijn ongetwijfeld veel mensen die je ouders hebben gekend.”

Wat kan je zeggen tegen iemand die rouwt?

“Mensen die rouwen hebben vooral nood aan erkenning van hun verdriet. Vaak gaan we een gesprek over verdriet liever uit de weg omdat we er bang voor zijn en niet weten hoe we moeten reageren. Maar het gaat niet om wat je best kunt zeggen, het gaat vooral om echt willen luisteren. Ik bedoel daarbij dat de intensiteit van iemands aandacht meer zegt dan hoe lang een gesprek duurt. Verwacht bovendien niet van je gesprekspartner dat zijn rouwervaring na een paar maanden over is. Het is een gevoel dat sluimert en op belangrijke momenten in je leven weer naar boven kan komen. Of misschien duikt er plots een geur of geluid op dat de herinnering weer erg tastbaar maakt. Laat dat gevoel er zijn, erkenning van verdriet kan zo’n deugd doen.

Hoe kun je de herinnering aan je ouders tastbaar houden?

“Denk vooral goed na wat over wat je wilt onthouden van de persoon die je liefhad. Sommige mensen hoeven helemaal niks aan materiële dingen te bewaren, zij hebben misschien genoeg aan hun herinneringen. Maar soms kan iets materieels ook een heel emotionele waarde hebben. Het alternatief voor ons huis volstouwen met spullen en alles hebberig willen bewaren, kan natuurlijk wel zijn om onthechter te gaan leven. Je kunt bijvoorbeeld ook je herinneringen neerschrijven in een boek of foto’s maken van de spullen die je raken. Zo hoef je niet letterlijk aan de hele huisraad vast te houden. Zo leeft de herinnering voort en blijft ze tastbaar zonder ruzie te maken om de verdeling van de huisraad.”

Uit: Libelle 16/2020 – Tekst: Evy Kempenaers

Lees ook:

• Hoe de dood van je ouders je leven verandert: 4 lezeressen openhartig
• Uit het hart van Hannelore: “Ik ontwaak en hap naar lucht. Stijn en ik zijn niet gescheiden, hij is dood”
• Openhartig: Geert veroorzaakte onvrijwillig een dodelijk ongeluk

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!