Openhartig: “Mijn vader liet me op mijn vierde in de steek. Het leek alsof ik maar half opgroeide”

Wanneer je ouders scheiden is dat niet altijd makkelijk, maar als een van beide het contact verbreekt en jou als kind in de steek laat, zorgt dat voor diepe wonden waarvan je maar traag en langzaam herstelt. Johan en Sofie over het gemis en over het zoeken naar een nieuw evenwicht.

Johan (42) …

… werd op zijn vierde in de steek gelaten door zijn vader. Sindsdien is hij een vreemde voor hem.

“Het leek alsof ik maar half opgroeide, als een jongetje uit balans”

Johan: “De enige herinnering aan een leven met mijn vader, zijn de foto’s die ik heb van toen we nog een gezin vormden. Ik op zijn schoot en wij die elkaar bewonderend lijken aan te kijken. Daar zie ik een glimp van – of misschien fantaseer ik over – de band die we hadden kunnen hebben, en die geen kans kreeg. Kan ook niet als je pa je verlaat als je vier bent. Hij koos na lang twijfelen voor een andere vrouw, en niet voor ons, zijn gezin, zijn kinderen. Ik was nog erg klein, en gelukkig goed omringd door mijn moeder en mijn oudere zus. Maar alleen dat nest bleek niet genoeg.

Het leek alsof ik maar half opgroeide, als een jongetje uit balans. Mét een moeder, maar achtergelaten door zijn vader. De leegte en het gemis van een kindertijd zonder vaderfiguur baanden zich snel een weg naar mijn hart, en uiteindelijk naar mijn ganse zijn. Het maakte me zo wankel dat ik op mijn veertigste nog steeds hunker naar goedkeuring, naar bevestiging, en meteen alle zelfvertrouwen verlies van zodra er iets kleins tegenzit.

Ik moet een lief, zorgend kereltje geweest zijn. Ik bekommerde me na de scheiding al snel om mijn moeder die het als alleenstaande mama van twee kinderen niet makkelijk had. Dat zorgende zit in me, maar werd ook nog eens versterkt doordat ik van kinds af vooral omringd werd door zachte, zorgende vrouwen. Ik miste daardoor de ruggengraat die je van een vader meekrijgt. Met wie je in een veilige omgeving je grenzen kunt aftasten tijdens wilde spelletjes, of met wie je eens in discussie kunt gaan, en het achteraf ook weer bijlegt. Ik had simpelweg geen idee hoe een vader zich gedroeg binnen een gezin, en bij uitbreiding ook geen gedacht van hoe een man zich gedraagt in de maatschappij.

“Ik was altijd weer bang om opnieuw verlaten te worden. Ik was zelfs bang dat mijn moeder me op een dag niet meer zou komen oppikken van school”

Los daarvan sloop er in dat jongetje van toen ook een grote verlatingsangst. Altijd weer bang om opnieuw verlaten te worden, tot ik zelfs bang werd dat mijn moeder – de enige, allerbelangrijkste persoon in mijn leven – me zou verlaten en me op een dag niet meer zou komen oppikken van school. Omdat die schrik zo diep zat, ben ik toen even in therapie geweest. Ik was elf, en vond nog geen woorden om het intense gemis, om die leegte te omschrijven.

Een fundamenteel gemis

Ondertussen zag ik mijn vader wel nog af en toe. Er bestond in die tijd geen co-ouderschap, dus gingen mijn zus en ik slechts om de zoveel tijd naar zijn huis. Dat was geen thuis voor me: het was er kil, ongemakkelijk, stijf. Het leek alsof we op bezoek gingen bij de koninklijke familie, een plek waarvan je de geplogenheden niet kent. Voor ik in de zetel mocht zitten, werd een laken over de bank gedrapeerd. Er was geen smalltalk, er werd niet naar rapporten gevraagd, er werd amper gebabbeld. Wanneer ik mijn vader als eens opbelde, duurde ons gesprek nog geen minuut. Het leek alsof ik telefoneerde met een bankbediende: heel zakelijk, niets persoonlijk. De zeldzame keren dat ik hem nog eens zag, kon ik hem niet anders omschrijven als een vreemde, een onbekende waarmee ik enkel mijn uiterlijk gemeen had. Ik kan me niets voorstellen bij een vader-zoonband. Als ik op Vaderdag de kaartjes bekijk die je dan kunt versturen, krab ik me in de haren. Ik kan over mijn vader enkel zeggen dat hij zich niet in me interesseert, en dat dat mijn zelfbeeld geen goed heeft gedaan.

“Heel af en toe zag ik mijn vader, maar zijn huis was geen thuis voor me: het was er kil, ongemakkelijk en stijf. Alsof ik op bezoek ging bij de koninklijke familie”

In mijn tienerjaren, toen ik van een jongen steeds meer man werd, vervulde ik thuis steeds vaker de rol van vader, en zat dan als vijftienjarige met mijn moeder rond tafel om de financiën te regelen. Zij piekerde, ik stelde gerust en zorgde dat ze zich goed voelde, én gesteund. Spijtig genoeg voedde dat mijn zelfvertrouwen niet. Relaties aangaan was dan ook een uitdaging voor me. Ik viel steevast op sterke mannen – ik ben homo – die zeer stevig in hun schoenen stonden, en hoopte waarschijnlijk onbewust dat zij de ruggengraat, die ik miste in mijn leven, zouden vormen. Ik stelde me erg onderdanig op, wilde te goed voor mijn partners zorgen, op het betuttelende af. Ik miste standvastigheid en een beetje hardheid die een vader me had kunnen bijbrengen, want bij elke futiele discussie was ik bang dat mijn lief me zou verlaten. Een opmerking over een trui kon me al onderuit halen, terwijl de eerste indruk die mannen van me hebben spontaan, zelfverzekerd en positief is.

Maar in een relatie met mij maakten ze vooral kennis met die kleine, gekwetste Johan die diep in me zit. De Johan die ‘oei’ zei bij elk misverstand, die bang was dat een banale woordenwisseling zou uitdraaien op een breuk. Die de schuld altijd bij zichzelf zocht, die zo aanhankelijk werd dat het beklemde en zo de relatie toch strandde. Ik worstelde met verlatingsangst in zijn meest pijnlijke betekenis, een direct gevolg van een fundamenteel gemis uit mijn kindertijd. Er volgden nog relaties en iedere keer werd ik kwetsbaarder, en verloor ik mezelf in mijn zorgende rol, alsmaar banger om opnieuw verlaten te worden. En iedere breuk maakte me verdrietiger, en was lastiger om te verwerken. Mijn laatste partner, ondertussen ex, toonde begrip en kon de vinger goed op de wonde leggen: ‘je lijkt af en toe zelfzeker’, zei hij tegen me, ‘maar je bent het niet. In je hart is er iets onvervuld en daar moet je aan proberen te werken. Je moet eerst die leegte aanpakken, en dan pas kun je weer verder en op een gezonde manier houden van.’ Ik belandde uiteindelijk in een burn-out, waar ik nu al enkele maanden in zit. Maar ik voel stilaan weer daadkracht. Dit keer wil ik de kern van mijn probleem aan te pakken. Proberen écht te dealen met het gemis en het gebrek aan zelfvertrouwen…

Of ik mijn vader ooit iets heb kwalijk genomen? Eigenlijk niet. Ik ben verdrietig om de situatie, en hoe het is gelopen en hoe het alles voor mij ingewikkelder heeft gemaakt. Ik ken mijn vader als erg introvert en sociaal wat onbeholpen, wat helpt om zijn gesloten gedrag te plaatsen, om wat begrip op te brengen voor zijn stilzwijgen, en zijn gebrek aan toenadering. Ik ben niet boos op hem, en voel me ook niet verbitterd. Maar ik worstel wel, de stappen die hij heeft gezet en de keuze die hij heeft gemaakt hebben wel degelijk veertig jaar later nog een serieuze impact op mijn leven. En dat maakt dat ik geen traan zal laten de dag dat hij sterft. Hij zal dan gaan als een vreemde voor me. Ik kan die momenten samen dan niet meer missen, wie weet maakt dat alles weer iets minder complex?”

Sofie (30) …

… haar ouders scheidden toen ze zes was. Sinds haar elfde heeft ze geen contact meer met haar vader.

“Op zijn profielfoto stond hij met zijn vrouw en zoontje van zes, het perfecte familieplaatje. Mijn zus en ik om moesten erom lachen. Maar het stak ook. Waarom kon hij over dat kind wel ‘vaderen’? ”

Sofie: “Een tijdje terug hebben mijn zus en ik onze pa nog eens opgezocht via Facebook. Het was vijftien jaar geleden dat we hem nog hadden gezien. Op zijn profielfoto zagen we hem en zijn zesjarige zoontje, dat hij met zijn huidige partner kreeg. Het leek het ideale familieplaatje. We moesten lachen om hoe hij eruit zag, niet bepaald aantrekkelijk. Maar het stak ook. Het deed pijn. Waarom kan hij over dat kind wel ‘vaderen’, en liet hij ons in de steek? En ook: hij lijkt zijn leven perfect verder te zetten, zonder impact, zonder gemis. Terwijl mijn zus en ik de gevolgen ervan blijven meedragen in ons dagelijks leven.

Mijn ouders gingen uit elkaar toen ik een jaar of zes was. Ik weet dat ik dat als kind niet zo goed begreep, niets snapte van hun breuk. Ze leken mij, in hoeverre ik dat op die leeftijd kon inschatten, de ideale ouders. In de eerste periode na hun scheiding gingen mijn zus en ik ieder weekend bij papa. Dat was iets waar we naar uitkeken, ook al was het nooit echt superspannend. We deden bijvoorbeeld nooit uitstapjes. Vader zagen we voor de scheiding al niet zo veel – hij werkte als bakker en sliep vaak overdag . Dus nu, in een soort van co-ouderschap, had hij die tijd voor ons misschien wel, hoopte ik stilletjes als klein meisje. Verkeerd gedacht.

Op een gegeven moment begon papa opnieuw te daten, en zagen we bij hem thuis vrouwen komen en gaan. En merkten mijn zus en ik dat hij veranderde. Was hij samen met iemand, dan verslapte zijn aandacht voor ons bijna onmiddellijk. Hij stak geen energie meer in zijn dochters, verdedigde ons niet, steunde ons niet. Hij was verblind door de liefde, en leek over ons te struikelen. Wij waren te veel. Vader zocht ons wel terug op als hij op zoek was naar troost, nadat zijn liefde hem had laten zitten. En op de tonen van de emo-muziek die hij in zulke periodes draaide, gaven wij een knuffel en probeerden hem te sussen. Zat hij weer in een nieuwe relatie, waren wij opnieuw van geen tel. Hij liet zelfs de regeling aanpassen om ons minder te zien. Wij waren een last geworden, zijn eigen vlees en bloed paste niet meer in zijn nieuwe plaatje. Het contact verminderde tot hij niets meer van liefde en genegenheid over had voor ons. Ik was elf, mijn zus zestien, toen we besloten om voltijds bij mama te blijven. Mama die ons trouwens altijd bleef aanmoedigen om de banden met papa niet helemaal door te knippen, en het contact niet volledig te verbreken. Dus hielden we een droog en oppervlakkig contact via sms…

De hechte vrouwenclan

Mijn zus en ik gingen door de breuk met vader de puberteit in met een gebrek aan zelfvertrouwen. Dat hij ons negeerde en niet belangrijk genoeg vond, gaf ons zelfbeeld een knak. Waarom was ik niet goed genoeg? Waarom gedroeg mijn vader zich zo tegenover ons? Wat kon ik in godsnaam verkeerd gedaan hebben als kind? Ik ging op zoek naar bevestiging bij mijn vrienden en familie, maar dat vulde het gat in mijn zelfvertrouwen onvoldoende.

Wanneer je vader je in de steek laat, plant dat een negatief zaadje in je gedachten: heb ik iets verkeerds gedaan? Heb ik hem teleurgesteld als dochter? Ben ik te dom of te lelijk misschien? Met dat zelfbeeld ging ik mijn eerste relaties aan, en verlangde ik intens de bevestiging te vinden bij mijn partner. Iemand die belangrijk en waardevol voor me is, en die zegt: je bent goed bezig. Dat. Normaal gezien krijg je als kind die goedkeuring, die ‘goed gedaan!’ van je beide ouders… Mijn pakketje zelfvertrouwen was door het vertrek van mijn vader maar voor de helft gevuld én beschadigd. En dus stelde ik me in relaties heel afhankelijk en klein op, durfde ik me niet volledig te geven, want de angst dat deze man me zou laten vallen net zoals mijn vader deed, was heel sterk aanwezig. Ik kampte met bindings- en met verlatingsangst. Elk moment dat ik me door mijn partner niet begrepen voelde, werd ik teruggekatapulteerd naar vroeger, naar toen mijn vader die me niet steunde en niet begreep en het lef vond om me, om ons, te laten vallen. Er groeide ook een algemeen wantrouwen ten opzichte van mannen. Ik kies bijvoorbeeld altijd voor een vrouwelijke arts als dat kan, en niet voor een mannelijke.

Met mijn vader is het contact ondertussen helemaal verwaterd. De zeldzame berichtjes die hij me nog stuurde waren sissers: zijn verjaardagswensen waren eerder om zijn gemoed te sussen, maar krikten niet bepaald mijn eigenwaarde op. En dat berichtje waarin hij vroeg ‘of ik nu afgestudeerd was’, wees niet op een vaderlijke trots, maar op het feit dat hij dan kon stoppen met het betalen van alimentatie. Liever geen contact, dan een teleurstellend contact, denk ik dan.

Ondertussen groeiden mijn zus, mijn moeder en ik uit tot een clan, met een onderlinge band die onverwoestbaar is. We horen elkaar niet dagelijks, maar er is die fundamentele zekerheid dat we altijd op elkaar kunnen rekenen. Mijn zus en ik hebben door de gebeurtenissen ook wel een soort van muur opgetrokken. We zijn eerder hard dan zacht van karakter, en wat onwrikbaar. Voelen we ons aangevallen, dan gaan we snel in de verdediging. Dat is dat kleine, in de steek gelaten kindje dat reageert… Uiteraard is niet alles wat fout loopt in ons leven te herleiden tot die afwezige vader, maar wanneer je vertrouwen werd geschonden, vraagt het veel tijd om dat terug op te bouwen. Vandaag zit ik niet in een relatie, en dat doet me goed. Ik heb tijd om mezelf beter te leren kennen, om te leren zijn wie ik echt ben – en niet constant te pleasen om toch maar graag gezien te worden. Ik ben trots op wat ik al heb bereikt: een diploma zonder herexamens, een fijne job en ik geniet van de reizen die ik maak. Een beetje dubbel wel: die reismicrobe heb ik van mijn vader, en net zoals hij hou ik van martini. Maar meer dan dat verbindt ons niet meer.

“Van dat meisje van elf met een erg laag zelfbeeld, evolueerde ik naar een dertiger die sterker in het leven staat. Mijn mooiste en sterkste voorbeeld: mijn moeder”

Er is nog boosheid en teleurstelling, maar in het algemeen zijn de emoties en het verdriet aan het vervagen. Mijn vader is meer en meer een vreemde voor me. Ik zou hem niet herkennen op straat, en ik ervaar zijn afwezigheid niet meer als een leegte. Maar ik moet wel nog leren omgaan met de impact ervan op mijn leven, al blijf ik niet bij de pakken zitten. Ik werk aan mezelf. Van dat meisje van elf, net in de steek gelaten door haar vader, met een erg laag zelfbeeld, ben ik al geëvolueerd naar een dertiger die sterker in het leven staat. Ik kom er wel, en streef naar het mooiste en sterkste voorbeeld: mijn moeder.”

Uit: Libelle 06/2020 – Tekst: Els De Ridder

Meer openhartige verhalen:

• Openhartig: Stephanie is donorkind en zoekt naar haar echte vader
• Openhartig: Hervé, Isabella en Tina vochten als kind tegen kanker
• Mijn verhaal: Karine werd als kind verwaarloosd en uit huis geplaatst

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!