Openhartig: Suzanne mag sinds een halfjaar haar kleinkinderen niet meer zien

Grootouders die hun kleinkinderen niet meer mogen zien, het komt vaker voor dan je denkt. Suzanne is een van hen en getuigt over dat afschuwelijke gemis. “De pijn gaat nooit weg, maar ik blijf vechten. En hopen.”

Suzanne (63): “Vroeger dacht ik dat het soort familiedrama waarin ik ben beland enkel in films voorkwam, maar ondertussen weet ik wel beter. Het kan iedereen overkomen en het komt veel meer voor dan je zou denken. Het moment waarop mijn achtjarige kleindochter mij kwam vertellen dat ze van haar mama niet meer mee naar huis mocht, was één van de verschrikkelijkste momenten in mijn leven.

Tot op de dag van vandaag begrijp ik nog steeds niet hoe mijn dochter ons dit kon aandoen, en ik zal blijven vechten voor mijn kleinkinderen tot de dag dat ik sterf. In tussentijd vertel ik mijn verhaal aan zoveel mogelijk lotgenoten, in de hoop troost en steun te vinden bij elkaar.”

Moeder en dochters: drie handen op één buik

“Ik heb altijd geloofd dat de band tussen mij en mijn twee dochters onbreekbaar was. We gingen samen shoppen, maakten plezier, en we konden elkaar alles vertellen, althans dat dacht ik toch. Mijn oudste dochter Caroline had al jaren een stabiele relatie met een lieve jongen uit het dorp, de jongste, Evi, fladderde van de ene naar de andere man. Toen ze op een bepaald moment met Erik naar huis kwam, voelden we meteen dat het serieus was.

Na het eerste kennismakingsetentje is Caroline in tranen uitgebarsten. Ze was ervan overtuigd dat ze haar zus kwijt was. Erik woonde een paar dorpen verder in dezelfde straat als zijn ouders en zijn broers, ze waren een echte clan en deden alles samen. Caroline vreesde dat ze Evi zouden willen inlijven in hun familie, en dat we haar niet meer zouden zien. Ik vond aanvankelijk dat Caroline overdreef. Erik was een vriendelijke en beleefde jongen, en ik verwachtte niet dat het zo’n vaart zou lopen. Maar achteraf bekeken moet ik mijn oudste dochter gelijk geven. Van zodra Evi en Erik getrouwd waren, zijn ze amper nog bij ons over de vloer gekomen. Ze deden alles samen met de familie van Erik en kwamen hooguit één keer per maand bij ons langs. Als ik Evi vroeg waarom we hen zo weinig zagen, was het excuus altijd dat ze het te druk hadden.

“Juliette was mijn oogappel, ze kwam hier elke dag. Tot het plots niet meer mocht. Mama had een oppas”

Ondertussen was Caroline bevallen van een dochtertje. Juliette was onze oogappel. Mijn man en ik deden alles voor haar. Terwijl mijn dochter en schoonzoon aan hun carrière werkten, deelden wij de zorg over Juliette met haar andere grootouders. We hadden een goede verstandhouding met hen, dus dat ging allemaal erg vlot. Mijn dochter is nooit één dag moeten thuisblijven van haar werk als Juliette ziek was. Het kind voelde zich hier thuis, ze genoot van onze aandacht. Tijdens de vakanties bleef ze hier logeren of namen we haar mee naar zee. We waren ongelooflijk trots op haar.”

Alsof de koningin op bezoek komt

“Heel anders was de situatie toen mijn andere dochter mama werd. Haar kinderen werden zoals verwacht voornamelijk opgevangen door de familie van mijn schoonzoon. Bij ons kwamen ze hoogstens één keer per maand een paar uurtjes op bezoek. Wanneer we bij hen langs wilden gaan, moesten we op voorhand een afspraak maken. Ze hielden ook mijn andere dochter op afstand en kozen peetouders uit de familie van Erik. Maar áls ze toch eens op bezoek kwamen, werden de kleinkinderen door ons natuurlijk rotverwend. We waren dan zo blij om hen te zien, al was de band helemaal anders dan met Juliette, die hier bijna dagelijks over de vloer kwam.

Toch werd Caroline wel eens jaloers als ze zag hoeveel moeite ik deed om Evi, Erik en de kinderen in de watten te leggen. Ze verweet me dat ik hen behandelde alsof de koningin op bezoek kwam. Maar al wat ik wilde was een goede verstandhouding krijgen met mijn schoonzoon en de kinderen, in de hoop hen wat vaker te kunnen zien. Uiteindelijk heb ik mij erbij moeten neerleggen dat dat nooit zou gebeuren. Ik troostte mij met de aanwezigheid van Juliette in ons leven, tot ook zij begin dit jaar brutaal van ons werd weggerukt.

Niemand had zien aankomen dat Caroline en haar man zouden scheiden. Ze leken het ideale koppel, tot mijn dochter plots liet weten dat ze ongelukkig was in haar huwelijk en wilde scheiden. Twee weken later was ze verhuisd en startte ze met co-ouderschap. Mijn hart brak toen ik Juliette de dag van de verhuis aan haar mama hoorde vragen of ze die avond weer thuis zou komen slapen. Het ging allemaal zo snel dat niemand de tijd kreeg om te beseffen wat er gebeurde. Ook mijn schoonzoon begreep niets van het gedrag van Caroline. Hij kwam bij ons aan de keukentafel uithuilen, maar ook wij hadden geen verklaring voor de plotse verandering in het karakter van onze dochter.

“Ik wist niet wat ik hoorde: ging mijn dochter nu écht onze kleindochter van ons afnemen?”

De eerste weken beweerde Caroline dat er geen andere man in het spel was, maar amper een maand later trok er iemand bij haar in. Toen ik haar zei dat ik vond dat ze te snel ging, en dat Juliette nog niet klaar was voor een nieuwe man in huis, ging het helemaal mis: ze werd razend. Ik snapte er niks van, ik herkende mijn eigen dochter niet meer. Toen ik een week later Juliette wilde ophalen van school vloog het kind huilend rond mijn nek. Ze vertelde me dat ik haar de volgende dag niet mocht komen halen, want dat haar mama een oppas had aangenomen. Ik wist niet wat ik hoorde: ging Caroline nu écht onze kleindochter van ons afnemen?

Juliette was er ook kapot van, en vroeg mij om met haar mama te praten, om te proberen te bemiddelen. Ik heb dat geprobeerd. Ik heb echt mijn best gedaan om met Caroline te praten, maar haar besluit stond vast: Juliette hoefde niet meer te komen. Ik heb haar gesmeekt om een uitleg, om antwoorden op de vraag wat ik verkeerd gedaan had, maar ze weigerde die te geven. Ze zei alleen dat ze razend op me was omdat ik kritiek had op haar keuzes. Van de ene op de andere dag nam ze onze kleindochter van ons af, zonder verdere uitleg.”

Geveld door het gebroken-hart-syndroom

“Na het nieuws dat we Juliette niet meer mochten zien, heb ik gebruld als een klein kind. Het voelde alsof ik een hartinfarct kreeg. Ik ben uiteindelijk vier dagen in het ziekenhuis opgenomen met wat ze in de volksmond ‘het gebroken-hart-syndroom’ noemen. De pijn van het plotse verlies van mijn kleindochter was ondraaglijk. Ik dacht dat ik dood zou gaan. Maar weer thuis heb ik me herpakt. Ik besefte dat ik twee keuzes had: óf ik kon elke dag in de zetel liggen wenen en wegkwijnen van verdriet, óf ik kon vechten voor mijn kleinkinderen.

Ik heb voor het tweede gekozen en nam een advocaat onder de arm. Als grootouder heb je het recht om je kleinkinderen te zien. Ik kon het niet over mijn hart krijgen om mijn eigen kinderen effectief voor de rechter te slepen, maar door de bemiddeling van de advocaten heb ik hen toch al zo ver gekregen dat ze binnenkort een gesprek willen met ons. Caroline, en Evi ook, ja, want sinds Carolines scheiding zijn mijn dochters opnieuw twee handen op één buik en zijn ook Evi en de kinderen weggebleven. Sinds een half jaar hebben we geen contact meer met onze dochters en onze kleinkinderen. Ze vormen nu één front tegen mij en mijn man, terwijl wij écht geen idee hebben van wat we hebben misdaan.

“Caroline wil ons straffen, maar ze beseft niet dat ze ook haar dochter straft. Zij mist ons net zo erg”

Ons grote geluk is dat de ex-man van Caroline begrip heeft voor ons verdriet. Wanneer Juliette bij hem is, komt hij één keer per week bij ons eten. Hij nodigt ons uit op familiefeesten en heel af en toe laat hij haar nog eens bij ons logeren. Mijn dochter weet dat we dankzij haar ex nog contact hebben met Juliette. Dat neemt ze hem kwalijk, maar ik ben er zeker van dat ze diep vanbinnen weet dat Juliette haar grootouders mist. Als ik Juliette tegenkom in het dorp vliegt ze rond mijn nek en vraagt ze wanneer ze nog eens mag komen logeren. Ik weet dat Caroline ons wil straffen, maar waarom moet een achtjarig kind het slachtoffer zijn van deze situatie? Is het nog niet erg genoeg dat haar ouders uit elkaar zijn? Bij wie kan ze terecht met haar verdriet? Een oma en opa zijn er om hun kleinkinderen te troosten. Ik vind het verschrikkelijk dat ik dat nu niet voor haar kan doen. Mijn eigen moeder is jong gestorven en heeft haar kleinkinderen niet zien opgroeien. Ik kan er wél zijn voor mijn kleinkinderen, en wil niets liever, maar ik mag niet. Dat voelt verschrikkelijk onnatuurlijk.”

Het blijft akelig stil op Moederdag

“Het eerste waar ik ’s morgens aan denk als ik mijn ogen open, is het verdriet om mijn dochters. De pijn is er altijd”

“Moederdag is heel pijnlijk voor mij, want dan blijft het akelig stil. Ik heb Caroline wel zélf een bericht gestuurd. Ik wilde haar toch een mooie dag toewensen, want ze blijft de mama van onze prachtige kleindochter. Aan de andere kant bleef het stil, zoals ik had verwacht. Ze neemt de telefoon nooit op als ik bel en beantwoordt mijn berichten niet. Bij alle pogingen die ik al heb ondernomen om met haar te praten, krijg ik de deur in mijn gezicht. Ik kan niet uitleggen hoeveel pijn dat doet, constant. Want die pijn is er altijd. Het eerste waar ik ’s morgens aan denk als ik mijn ogen opendoe is het verdriet om mijn dochters. En ik vraag me voortdurend af wat ik verkeerd heb gedaan om zo hard gestraft te worden.

Mijn man en ik proberen nu te genieten van de tijd met ons tweeën, al is dat niet altijd gemakkelijk. Maar ik weiger te verdrinken in mijn verdriet. En ondanks alles proberen we positief te blijven. Ik zal de hoop nooit opgeven, want als je stopt met hopen ben je verloren. Ik informeer mij over mijn rechten en praat met lotgenoten. Ik heb al veel verhalen gehoord van andere grootouders. Niet iedereen durft met zijn verhaal naar buiten komen, de schaamte is enorm, maar ik merk dat mensen mij snel in vertrouwen nemen, net omdat ik zelf heel open ben over mijn gevoelens. Ik weiger mij te schamen voor het verdriet dat mij is aangedaan, dus zo lang ik kan blijf ik mijn verhaal vertellen.

Grootouders blijven nog veel te vaak in de kou staan. Ik noem ons de vergeten moeders. Het is mijn droom om daar verandering in te brengen, om te zorgen dat we niet meer vergeten worden.”

Als de bom barst…

“Breken met je familie doe je niet op één dag. Meestal gaat het om een opeenstapeling van meningsverschillen”

In ons land worden elke week minstens twee gerechtelijke procedures opgestart door grootouders die hun kleinkinderen niet mogen zien. “Het verhaal van Suzanne is zeker geen alleenstaand geval. Je zou ervan versteld staan hoeveel soortgelijke situaties er bestaan”, zegt Bieke Geenen, therapeute en grootoudercoach bij groepspraktijk Dynamiek in Geel. Ze schreef het boek ‘Opa en oma zonder stress’ over bewust grootouderschap.

Bieke Geenen: “Voor grootouders is het verlies van hun kleinkinderen één van de allerergste dingen die hen kunnen overkomen. Maar ook de kinderen en de kleinkinderen lijden eronder. Dit soort conflicten is voor alle partijen erg pijnlijk. Want vergis je niet, de keuze om je kinderen weg te houden van hun oma en opa, neem je uiteraard niet zomaar. Niemand kiest vrijwillig voor zo’n conflict. Het is dan ook belangrijk dat alle drie de partijen erkenning krijgen voor hun verdriet, los van wie of wat schuldig zou zijn aan de breuk. Want breken met iemand met wie je een bloedband hebt, is oneindig veel moeilijker dan je zou denken.

De beslissing om kleinkinderen weg te houden van hun grootouders wordt meestal niet van de ene op de andere dag genomen, maar is vaak het gevolg van miscommunicatie en een reeks opgestapelde conflicten. Dikwijls zijn dat onuitgesproken misverstanden en meningsverschillen die te lang worden opgekropt. Op een bepaald moment barst de bom en worden er diepe wonden geslagen. De dreiging om kleinkinderen weg te houden wordt door ouders ook soms als een vorm van chantage gebruikt. Grootouders weten dat er zulke verhalen bestaan, en zijn doodsbang het contact met hun kleinkinderen te verliezen. Ze zullen er alles aan doen om te voorkomen dat de situatie escaleert. Zwijgen is in hun ogen vaak de enige oplossing om ernstige conflicten te vermijden. Ik geef trainingen rond assertiviteit, het bewaken van grenzen en verbindend communiceren om ervoor te zorgen dat het niet zo ver hoeft te komen.”

Hoe ontstaat zo’n conflict?

1. Generatiekloof

Bieke Geenen: “Communicatie is het allerbelangrijkste om pijnlijke situaties te voorkomen, maar ik weet uit ervaring hoe moeilijk het is om constructief en verbindend te praten over de generaties heen. De generatie van de huidige jonge ouders is heel mondig, maar de generatie van hun ouders is dat nog niet. Soms lijkt het alsof ze twee verschillende talen spreken. De meeste zestigplussers hebben nooit geleerd om voor zichzelf op te komen, en ze zijn het gewend om hun mening voor zichzelf te houden. Ze vinden het moeilijk om hun grenzen af te bakenen en hun gevoelens te formuleren, vooral tegenover hun schoonkinderen. Bij hen overheerst de angst om de anderen teleur te stellen of conflicten uit te lokken. In Vlaanderen geldt nog te vaak het idee van de lieve vrede bewaren. Het is not done om op te komen voor je eigen behoeften, of je mening te geven over de keuzes van iemand anders. Wanneer dat uitzonderlijk wel eens gebeurt, zoals in de situatie van Suzanne, zijn de gevolgen dan ook enorm. De jongere generatie is dan soms weer té assertief en heeft niet genoeg geleerd om rekening te houden met anderen.”

2. Cultuurkloof

Bieke: “Iedere familie heeft zijn eigen cultuur. Het nest waarin je opgroeit, bepaalt hoe je over de dingen denkt, hoe je communiceert en hoe je omgaat met frustraties. Dikwijls merk je dat de communicatie tussen ouders en hun schoonkinderen bemoeilijkt wordt door het onvermogen elkaars taal te begrijpen. Vaak starten beide partijen met de beste bedoelingen, maar ontstaat er gaandeweg spraakverwarring en stapelen de misverstanden zich op. Dan blijven mensen naast elkaar praten, interpreteren ze te vaak een situatie volgens hun eigen referentiekader en escaleert de situatie tot op het punt dat niemand nog begrip voor elkaar kan opbrengen. Maar elkaar begrijpen is essentieel om elkaar te respecteren. Bij moeders en dochters is dat respect meestal van nature aanwezig. Zij kunnen ruzie maken, maar weten dat hun liefde onvoorwaardelijk is, en hun band onbreekbaar. Bij schoonmoeders en schoondochters ligt de situatie soms net iets anders, en ontstaan er na verloop van tijd conflicten die moeilijk te herstellen zijn of die de band doen verkoelen.”

Kun je voorkomen dat het escaleert?

1. Bieke Geenen: “Ik kan het niet genoeg benadrukken: luister naar elkaar. Alles begint en eindigt met respect voor de tegenpartij. We gaan te vaak uit van vooroordelen, zonder oprecht naar de mening van de ander te luisteren. Daarnaast is het essentieel om op te komen voor je eigen mening. Het is niet eerlijk om begrip te verwachten als de tegenpartij niet weet wat er aan de hand is.

2. Ik raad mensen altijd aan om bij een conflict te communiceren vanuit de ik-persoon. Heb je het bijvoorbeeld moeilijk met een beslissing die je kinderen gemaakt hebben over de kleinkinderen, wijs hen dan niet onmiddellijk met de vinger, maar zeg: ‘Ik ben bezorgd over de gezondheid van mijn kleinkind’, of: ‘Ik begrijp jullie keuze voor die school niet zo goed.’ Je gevoelens formuleren creëert ruimte voor begrip, terwijl een verwijt een defensieve reactie zal uitlokken.

3. Problemen ontstaan pas wanneer dingen onuitgesproken blijven. Ga dus op zoek naar een manier om constructief met elkaar te praten. Bereid jezelf voor op een lastig gesprek en zoek zelf naar een geschikt moment in plaats van in het heetst van de strijd je geduld te verliezen en dingen te zeggen waar je achteraf spijt van krijgt.

4. Wat je vaak ziet bij dit soort conflicten is dat niemand na een tijd nog weet waar het eigenlijk over gaat. Maar je excuses aanbieden en de situatie terugdraaien is ontzettend moeilijk en vergt heel veel moed. En dat is jammer, want in heel veel gevallen had het nooit zo ver hoeven te komen.”

Meer info: ‘Opa en oma zonder stress’, door Bieke Geenen. Uitg. Lannoo, € 15,99. Of surf naar groepspraktijkdynamiek.be.

Uit: Libelle 8/2020 – Tekst: Ans Vroom

Meer openhartige verhalen:

• Openhartig: drie grootmoeders over het verdriet om hun (klein)kinderen
• Openhartig: 14 moeders over het loslaten van hun kinderen
• Openhartig: “Mijn vader liet me op mijn vierde in de steek. Het leek alsof ik maar half opgroeide”

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!