SOS opvoeding: “Onze oudste dochter is zo onzeker over zichzelf. Ik herken haar bijna niet meer”

Tanja (44) maakt zich erg veel zorgen om haar tienerdochter. Terwijl Lieze (14) vroeger een heel vrolijk en uitbundig kind was, lijkt ze nu erg ongelukkig met zichzelf. Tanja weet niet meer hoe ze kan doordringen tot haar dochter. 

Wat zegt mama Tanja?

“Ze noemt zichzelf dom en is erg kritisch over haar lichaam. Mijn man zegt dat het typisch is voor pubers, maar volgens mij gaat het verder dan dat”

Tanja: “Ik maak mij zorgen om Lieze, onze oudste dochter. Volgens mij is ze de laatste tijd heel ongelukkig. Lieze is altijd een open, vrolijk en zelfs uitbundig kind geweest. Ze was altijd heel direct en de eerste om nieuwe dingen te proberen. Ze maakte grapjes tot in het oneindige. Dat leidde weleens tot irritatie bij Joris, mijn man. Ik hoor hem nog zeggen: ‘Stop nu met die onnozelheden, Lieze. Het is grappig geweest, maar je moet je grenzen kennen.’ Soms werd hij dan boos en eindigde het gek doen in mineur. 

Maar de laatste tijd herken ik Lieze bijna niet meer. Ze is zó veranderd. De leerkrachten omschrijven haar nu als ‘een verlegen meisje’, en ik hoor dat ze op de speelplaats vaak alleen rondloopt. Ook in de jeugdbeweging hoor ik hetzelfde verhaal. Ik kan het bijna niet geloven. Lieze is altijd zo sociaal geweest. Ze ging naar elk verjaardagsfeestje en elk weekend kwamen er kinderen uit haar klas spelen. De laatste weken vertrekt ze pas na veel aandringen naar de jeugdbeweging. We moeten haar bijna verplichten, maar dat zou waarschijnlijk een averechts effect hebben, zeker?

Ze is ook zo stil dat je bijna zou vergeten dat ze in huis is. Soms denk ik plots bij mezelf: ‘Waar zou Lieze zijn?’ Dan blijkt ze op haar kamer te zitten, vaak met haar gsm. Joris vindt die gsm nog altijd geen goed idee, want we weten eigenlijk niet met wie ze contact heeft en wat ze online allemaal doet. Ze vertelt wel dat ze veel op sociale media zit en soms filmpjes post op TikTok. 

Ook huiswerk maken gaat moeilijk de laatste tijd. Ze zegt de hele tijd dat ze het niet kan, laat haar hoofd hangen en staart met een afwezige blik voor zich uit. Ze is erg onzeker geworden. Dan zegt ze dat ze bepaalde oefeningen van wiskunde niet begrijpt omdat ze daarvoor waarschijnlijk te dom is. Ik heb haar al meermaals geantwoord dat ze niet dom is en dat ze niet in alles goed kan zijn. Haar antwoord is dan: ‘Ik ben nergens goed in.’ Gisteren had ik een smartgame meegebracht. Vroeger zou ze er meteen aan begonnen zijn, maar nu zei ze gewoon: ‘Dat is te moeilijk voor mij.’

Misschien komt het omdat ze in deze periode al te veel is moeten thuisblijven? Ze heeft sowieso veel minder contact met andere mensen. Al die online lessen zijn niet evident, hoor. Ze staat ook veel voor de spiegel. Ik weet wel dat tieners vaak meer met hun uiterlijk bezig zijn, maar bij haar is het toch anders, denk ik. Ze is heel kritisch voor zichzelf. Het ene moment zegt ze dat ze ‘te dikke billen’ heeft, later is het ‘een te rond hoofd’ en ‘een rare blik’. 

Joris en ik doen ons best om haar de hele tijd te overtuigen dat ze wel mooi is, dat haar billen oké zijn, dat ze wel dingen kan, dat ze veel weet… Dat is best vermoeiend. Bovendien merk ik dat het weinig oplevert. Volgens mij voelt ze zich gewoon niet goed in haar vel. Ze spiegelt zich te veel aan andere meisjes en vooral aan al die foto’s die ze ziet op sociale media. Iedereen ziet er gelukkig en goed uit, iedereen doet leuke dingen en alles is ‘waw’ en ‘top’. Wat ze te weinig inziet, is dat iedereen vooral zijn beste foto’s post. ‘Maar ik heb geen goede foto’s’, zegt ze dan. Het is echt moeilijk om tot haar door te dringen. 

Joris is minder bezorgd. Hij zegt dat dit nu eenmaal typisch is voor pubers en dat het wel zal overgaan. Maar ik maak me wél zorgen: volgens mij is haar gedrag extremer dan bij andere tieners. Ik merk ook dat haar kuren voor toenemende spanningen zorgen. Hoe meer wij haar proberen te overtuigen dat er zoveel positieve dingen aan haar zijn, hoe meer zij ons probeert te overtuigen van het tegendeel. Ik heb schrik dat ze misschien ook een eetstoornis zal ontwikkelen. We hebben iemand in de familie die ook negatief keek naar alles en nu extreem weigert om te eten. Hoe kunnen we het best reageren op haar gedrag?”

Zo ging het verder

“Lieze moet weten dat het oké en normaal is om te twijfelen aan haar uiterlijk en kunnen”

Psychotherapeut Sven Bussens: “De vele veranderingen op lichamelijk en sociaal vlak kunnen tieners behoorlijk onzeker maken en hun zelfvertrouwen aan het wankelen brengen. Dat hoort bij een normale ontwikkeling. Daar komt dan nu nog corona bij, waardoor het mentale welbevinden bij veel tieners nog extra onder druk staat. Ook de vele ‘picture perfect posts’ op sociale media kunnen confronterend zijn en twijfels over hun eigen uiterlijk, kunnen, omgeving en leven in de hand werken. Ik raad elke ouder aan om raadzaam en alert te blijven voor signalen dat het minder goed gaat met je kind en hierop te reageren. Tanja lijkt opgelucht en zegt: ‘Oef, dan heb ik het toch goed aangevoeld en het juiste gedaan door naar hier te komen.’

We gaan na wat de afgelopen maanden geholpen heeft en wat minder of niet. Tanja vertelt dat Lieze proberen te overtuigen dat ze wél veel waard is, alleen maar verdedigende reacties oproept en meestal eindigt met slaande deuren, tranen en roepen: ‘Jullie begrijpen er niets van.’ Tanja vraagt zich hardop af hoe ze meer toegang zou kunnen krijgen tot haar dochter en hoe ze een gesprek zouden kunnen hebben waarin ze haar bezorgdheden zou kunnen delen. Tanja: ‘Volgens mij denkt Lieze dat ik het haar nog moeilijker wil maken, terwijl ik haar alleen maar wil helpen.’ Ik vraag aan Tanja of zij denkt dat Lieze het gevoel heeft dat het ook oké en normaal is om zich wat minder te voelen? Dat ze mág twijfelen aan haar uiterlijk en haar kunnen? Tanja zegt dat ze daar nog niet bij stilgestaan heeft. Tanja: ‘Eigenlijk zijn we vooral bezig met haar te overtuigen van het tegendeel van alles wat ze zegt. We doen dat natuurlijk omdat we bezorgd zijn en omdat wij het anders zien… Maar inderdaad: misschien kan ik haar gewoon eens zeggen dat het oké is dat ze twijfelt. En dat wij volwassenen dat ook weleens hebben.’ 

Tanja vertelt dat ze soms denkt dat Lieze haar papa kopieert. Hij heeft ook vaak de neiging om vooral naar het negatieve te kijken. Hij kan moeilijk tevreden zijn over iets wat hij gedaan heeft, zeker als het met zijn werk te maken heeft. Het kan altijd anders en beter volgens hem, vertelt Tanja. We hebben het over het feit dat belangrijke volwassenen, zoals de ouders, belangrijke modellen blijven voor kinderen en tieners. Of wij het glas als halfvol of halfleeg zien, dat pikken onze kinderen ook op.

In de volgende sessie vertelt Tanja dat ze even heeft kunnen praten met Lieze. Tanja: ‘Lieze wou een foto posten op een site waar al haar vriendinnen ook een foto geplaatst hadden, maar ze vond er geen enkele goed genoeg. Ik reageerde met: ‘Ik hoor dat je heel hard twijfelt, Lieze, ik denk dat het niet makkelijk is voor jou op dit moment. Ik wil er altijd met jou over praten.’ Op dat moment begon ze te huilen en liep ze naar haar kamer. Normaal gezien zou ze verwijtend en agressief reageren. Ik ben naar haar kamer gegaan en heb gevraagd of ze erover wilde praten. Dat wou ze niet, en dus heb ik het dan zo gelaten. Ik vraag me af of ik genoeg gedaan heb. Tegelijkertijd heb ik wel het gevoel dat dit veel beter gewerkt heeft dan haar van het tegenovergestelde proberen te overtuigen. We gaan na wat het zou kunnen betekenen als Tanja en misschien ook Joris deze manier van reageren zouden volhouden. ‘Stel dat jullie de boodschap blijven geven dat de emoties en gedachten er mogen zijn en dat jullie altijd bereid zijn om samen naar oplossingen te zoeken?’ 

Twee weken later komt ook Joris mee. Tanja vertelt dat ze ondertussen al korte gesprekjes gehad heeft met Lieze. Ze heeft nu meer zicht gekregen op hoe Lieze naar de posts kijkt en hoe ze de foto’s vergelijkt met het beeld dat ze van zichzelf heeft. ‘We merken dat er af en toe wat ruimte komt om de dingen meer te nuanceren. Zo merkte ze op een gegeven moment zélf op dat een vriendin van haar te veel haar best had gedaan voor een foto.’ Joris: ‘Tanja en ik hebben ons voorgenomen om de komende periode vooral alert te blijven voor Liezes gedrag en er altijd op proberen te reageren. Niet zozeer om haar van iets te overtuigen, maar eerder om te tonen: Lieze, als er iets is, wij zijn hier.’”

Uit: Libelle 09/2021 – Tekst: Sven Bussens – Meer info op borgerhoff-lamberigts.be/auteurs/sven-bussens en oplossingsgerichtcentrum.be

MEER OPVOEDINGSKWESTIES:

• SOS opvoeding: “We vinden het niet oké dat onze zoon veel tijd spendeert voor al die schermen, maar tegelijkertijd zien we ook geen uitweg”
• SOS opvoeding: “Onze zoon is nog maar zes, maar gedraagt zich al zo dominant”
• SOS opvoeding: “Ik heb ontdekt dat mijn 16-jarige dochter naaktfoto’s krijgt van haar vriendje, en ben bezorgd dat zij ook foto’s van zichzelf terugstuurt”

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!