Expert Steven Gielis vertelt waarom onze kinderen zo stereotiep dromen (en hoe we dat veranderen)

Meisjes en jongens van vandaag denken nog steeds in stereotypen als je hen vraagt naar hun toekomstdromen. Dat is een van de belangrijkste inzichten uit onze Libelle-enquête bij meer dan 2.400 volwassenen en hun (klein)kinderen. Hoe dat komt en hoe we dat kunnen doorbreken? We vroegen het aan opvoedexpert Steven Gielis.   

Politiemannen en juffen

Jongens worden graag politieman, topsporter, game developer of brandweerman. Meisjes zien zichzelf later als leerkracht, danseres, dierenarts of dokter. Dat is slechts een greep uit de resultaten van onze bevraging bij meer dan 2.400 volwassenen en hun (klein)kinderen. Lector orthopedagogiek én bezieler van de online community ZITDAZO Steven Gielis legt uit hoe dat komt én wat we kunnen doen om onze kinderen anders en grootser te laten dromen.

Stereotypen blijven overeind

Verbaast het jou dat onze kinderen nog steeds zo stereotiep denken als het over hun toekomstdromen gaat?

Steven Gielis: “De resultaten van jullie enquête vind ik niet zo verrassend, maar wel heel sprekend. Stereotypen zitten erg ingebakken in onze cultuur. Gender is iets sociaal-cultureels. Of je als meisje of als jongen geboren wordt, bepaalt heel sterk de verwachtingen en associaties die op je worden geprojecteerd.”

“Vrouwen hebben een beter immuunsysteem, een hogere levensverwachting en herstellen sneller van agressieve ziektes zoals kanker. Wat is dan het zogenaamde ‘sterke’ geslacht?”

Dus het heeft niets met biologie te maken? Met andere woorden: dat stereotiepe gedrag zit niet in onze ‘genen’?

Steven Gielis: “Er is geen enkel bewijs dat het zorgende bij meisjes en het stoere, sterke bij jongens biologisch bepaald is. Dat sommige hogere studies mannen of vrouwen meer zouden liggen, met ook betere schoolresultaten als gevolg, blijkt eveneens uit geen enkel onderzoek.

Enkel omdat mannen fysiek inderdaad krachtiger zijn, associëren we ‘sterk zijn’ nog altijd met mannen. Maar vrouwen hebben dan weer een beter immuunsysteem, een hogere levensverwachting en herstellen sneller van agressieve ziektes zoals kanker. Wat is dan het zogenaamde ‘sterke’ geslacht? Dat laat ik in het midden. We verwachten wel nog altijd dat vrouwen de zorgende rol op zich nemen. Ze kiezen als beroep niet alleen vaker voor verpleegkunde of het onderwijs dan mannen, ze nemen later ook meer ouderschapsverlof op en werken vaker deeltijds dan hun partners.”

Verwachtingen door taal en speelgoed

Uit onze enquête blijkt ook dat kinderen vooral op heel jonge leeftijd genderstereotiep denken. Hoe verklaar je dat jonge kinderen die verwachtingen zo vroeg oppikken?

Steven Gielis: “Voor een groot deel creëer je verwachtingen door taal, waar kinderen erg gevoelig voor zijn. We zeggen dingen als: ‘Verman jezelf’, wanneer ze sterk moeten zijn. We spreken jongens en meisjes ook heel anders toe. ‘Jongens wenen toch niet?’ of ‘Wees eens een lief meisje’ zijn uitspraken met een groter effect dan we beseffen. ‘Pas op’ is een boodschap die meisjes viermaal meer dan jongens te horen krijgen. Daarbij verstoren we al meteen de ontdekkingsreis van al die stoere meisjes en zorgzame jongens.

“Je creëert verwachtingen voor een groot deel door taal, waar kinderen erg gevoelig voor zijn. Moeten ze sterk zijn? Dan zeggen we dingen als: ‘Verman jezelf’. En ‘Pas op’ is een boodschap die meisjes viermaal meer te horen krijgen dan jongens”

Ook de rol van speelgoed mogen we niet onderschatten. Aanvankelijk begrijpen kinderen niet wat ‘gender’ betekent en beseffen ze dus ook niet dat ze een jongen of meisje zijn en dat dat ook niet verandert. Maar vanaf een bepaald moment komt dat bewustzijn van hun gender er wél en gaan ze ook heel snel genderspecifiek speelgoed kiezen. Als ze door een speelgoedwinkel lopen, met alle genderstereotiepe advertenties errond, is het al snel duidelijk of ze in het hokje van het bouwspeelgoed of de glitternagels horen.”

Kunnen zijn wie je bent, je talenten gebruiken

Waarom is het zo belangrijk dat we verandering brengen in dat genderstereotiepe denken van onze kinderen?

Steven Gielis: “Genderstereotiep denken beknot kinderen meer dan we denken; het beperkt hen om te kunnen zijn wie ze zijn en hun talenten volop te benutten. In een ander onderzoek konden 5- en 6-jarigen kiezen voor activiteiten waarvoor je ‘niet zo slim moet zijn’, ‘redelijk slim’ of ‘heel erg slim’. We zagen daarbij dat meisjes veel minder kozen voor de meest uitdagende opdrachten.

“Door dat genderstereotiepe denken sturen we onbewust kinderen weg van hun eigen kerntalenten en persoonlijkheid”

Gelukkig reflecteren kinderen, wanneer ze iets ouder zijn, met leerkrachten en ouders, waardoor er meer nuance in hun denken komt. Toch bewijst dat onderzoek dat ze heel vatbaar zijn voor de opvatting dat jongens later voor het grootste inkomen moeten zorgen en meisjes beter kunnen ‘zorgen’.

We sturen kinderen zo onbewust weg van hun eigen kerntalenten en persoonlijkheid en zo missen ze kansen. Ik zie in onze opleidingen, waar ik lesgeef, bijvoorbeeld amper jongens, terwijl mannelijke leerkrachten voor de klas zo belangrijk zijn voor kinderen.”

De kracht van schoolboeken, TikTok en Disney

Zijn er bepaalde rolmodellen, boeken,… die verandering kunnen brengen?

Steven Gielis: “We zien dat schoolboeken heel veel aandacht hebben voor inclusiviteit in het algemeen, niet enkel voor gendergelijkheid. Gezinnen met twee mama’s, kinderen met een andere huidskleur, papa’s met een beperking, meisjes die zich meer jongen voelen, vrouwen met stoere beroepen en zorgzame mannen… Dat komt allemaal aan bod in schoolboeken, wat kinderen veel meer ruimte geeft om dicht bij hun eigen persoontje te blijven.

Ook Disney en Pixar brengen nu vrouwelijke personages die niet enkel mooi zijn, maar ook lef hebben. Maar we kunnen zeker nog een pak méér verhalen gebruiken die rond stoere heldinnen draaien en niet rond vrouwelijke personages die gewoon een mooi uiterlijk hebben.

Ik ben ook heel blij om te zien dat er van alles beweegt op de sociale media. Je kunt veel nadelen van TikTok opnoemen, maar jongeren en kinderen van Generation Z, zoals Pommelien Thijs en Jonathan Medart, durven daar open en bloot te zijn wie ze zijn en aan te geven dat ze zich niet altijd oké voelen. Dat is iets wat millennials en ouderen hen nooit hebben voorgedaan.”

“We kunnen zeker nog een pak méér verhalen gebruiken die rond stoere heldinnen draaien en niet rond vrouwelijke personages die gewoon een mooi uiterlijk hebben”

Gelukkigere kinderen, betere ouder-kindrelatie

Wat kunnen we als ouder zelf doen in de opvoeding van onze dochters en zonen?

Steven Gielis: “Maak je kinderen duidelijk dat er verschillen zijn tussen jongens en meisjes, maar dat we wel gelijkwaardig zijn, ook al zijn we niet gelijk. In Zweden voerde men een vooruitstrevend onderzoek naar genderbewust opvoeden en daaruit bleek dat het alleen maar voordelen heeft als je je kinderen op die manier opvoedt.

De kinderen die werden onderzocht maakten bijvoorbeeld sneller contact met kinderen van een ander geslacht. Ze werden socialer en zagen andere kinderen meer als gelijkwaardig, ook als die een beperking hadden. Verder zaten ze beter in hun vel en hadden ze meer het gevoel zichzelf te mogen zijn. Tot slot verbeterde ook de ouder-kindrelatie in die gezinnen. Dat is simpelweg álles wat je wilt voor je kind of kleinkind.

“Komt je dochter op de proppen met een hobby zoals rugby? Stel jezelf de vraag: vind je dat dat (niet) past bij haar karakter of heb je zélf geleerd dat harde contactsporten niet voor meisjes zijn?”

Uitzoeken wie je bent en wat je later wilt worden, doe je door te testen en ervaringen op te doen. Komt je dochter met een typisch mannelijke hobby op de proppen zoals rugby? Stel jezelf dan de vraag: vind je dat gek omdat het niet bij haar persoonlijkheid past of omdat je zélf geleerd hebt dat harde contactsporten niet voor meisjes zijn? Moedig je kind net aan om het te proberen.

Tot slot: mogen we weten wat jij als kind wilde worden?

“Brandweerman! Een kinderdroom die ik dan toch wel veilig heb opgeborgen. 🙂 Had ik nooit als monitor in een jeugdvereniging gewerkt en op die manier het ‘zorgende’ bij mezelf ontdekt, dan was ik waarschijnlijk wel in een hardere sector terechtgekomen, omdat dat nu eenmaal zo door de maatschappij wordt ingegeven. Tijd dat daar verandering in komt.”

Steven Gielis is lector orthopedagogiek aan AP Hogeschool. Hij staat op Instagram bekend om zijn humoristische reels rond herkenbare opvoedsituaties en tips om met die uitdagingenom te gaan. Op ZITDAZO.be vind je zijn tools voor kinderen rond onder andere omgaan met faalangst, boze gevoelens en hoogsensitiviteit.

Ook zeker lezen:

• Transgender, non-binair of gay: voor deze oma’s en opa’s is het allemaal oké
• Openhartig: Lotte zag haar transgender zus veranderen in een man
• Genderinclusiviteit: wat is het? Enkele termen uitgelegd

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van de beste groentips en wooninspiratie!