Dossier co-ouderschap: zo krijg je het goed geregeld

Heel wat ex-koppels kiezen na hun scheiding voor verblijfsco-ouderschap. Hoe pak je dit het beste aan? En waarom loopt het soms ook fout? Drie deskundigen geven tips.

Even voorstellen: onze deskundigen

• Monique Van Eycken: gezinssociologe en familiaal bemiddelaar, Ze heeft een bemiddelings- en coachingbureau, Apart (apart-bemiddelen-coachen.be)
• Liliane Versluys: advocate
• Yves Coemans: attaché Gezinsinkomen bij de Studiedienst van de Gezinsbond

Wat staat er in de wet?

• Jarenlang kende de rechter na een echtscheiding het ‘hoederecht’ over de kinderen aan één van beide ouders toe. De andere ouder kreeg dan ‘bezoekrecht’. Pas in 1995 werd het co-ouderschap na echtscheiding bij wet de regel.
• Ouders zijn voortaan allebei verantwoordelijk voor het opvoeden van de kinderen en nemen samen belangrijke beslissingen, zoals het kiezen van een school of eventuele medische behandelingen. Slechts in uitzonderlijke gevallen kan de rechter ‘exclusief’ ouderschap toewijzen aan één van beide ouders.
• Naast het samen belangrijke beslissingen nemen, is er ook nog het verblijf van de kinderen. Daarover beslissen beide ouders in onderling overleg. Lukt dat niet omwille van conflict, dan is er sinds 2006 de bilocatiewet waardoor de rechter verplicht is om de mogelijkheid tot verblijfsco-ouderschap voorrang te geven. Zo staat het letterlijk in de wet.

Drie soorten co-ouderschap

Gezagsco-ouderschap

De ouders blijven samen het gezag over hun kinderen uitoefenen. Fundamentele beslissingen, zoals het verblijf en de kosten, nemen ze samen.

Fiscaal co-ouderschap

Fiscaal co-ouderschap betekent niet dat beide ouders het kind fiscaal ten laste hebben, maar wel dat beide ouders elk de helft krijgen van de volledige verhoging van de belastingvrije som door het fiscaal ten laste hebben van een kind.

Verblijfsco-ouderschap

De kinderen brengen evenveel tijd door bij elke ouder: de zogenaamde 50/50-regeling. Eén week bij mama, één week bij papa bijvoorbeeld. Of twee dagen mama, drie dagen papa en het weekend bij mama. Om dan de week daarna drie dagen bij papa, twee dagen bij mama en het weekend bij papa te blijven. De indeling kun je zelf bepalen zolang je de 50/50-regel respecteert.

Alle voordelen op een rijtje

Sinds 2006 is de rechter verplicht om de mogelijkheid tot verblijfsco-ouderschap ‘bij voorrang’ te onderzoeken als ouders er na een scheiding niet zelf uit komen. Deze wet werd met de beste bedoelingen ontwikkeld. Want voor die tijd wezen rechters de kinderen bij een echtscheiding bijna automatisch toe aan de moeder.

Welke voordelen heeft verblijfsco-ouderschap?

• Kinderen hoeven niet meer te kiezen tussen mama en papa
• De zorg en zorgen worden netjes verdeeld. Niet alles komt op de schouder van één ouder terecht. Zo vermijd je dat er een ‘zorg-ouder’ en een ‘weekend-ouder’ is.
• Zowel papa als mama kunnen quality time doorbrengen met de kinderen en voelen zich ook even betrokken bij de doordeweekse activiteiten zoals school, sporten en vriendjes.
  (bron: echtscheiding-wijzer.nl)

5x dit speelt ook een rol

Gezinssociologe en familiaal bemiddelaar Monique Van Eyken: “Op papier lijkt verblijfsco-ouderschap na een scheiding de beste oplossing voor alle partijen. Maar eerlijk is eerlijk: het is best moeilijk voor een kind om zich telkens weer aan te passen aan een andere cultuur of opvoedingsstijl. Sommige kinderen hebben er weinig moeite mee, andere kinderen net heel veel.

Veel hangt af van:

• Het karakter van het kind: het ene kind gaat makkelijker om met dergelijke ingrijpende veranderingen dan het andere.
• Het contact tussen de ouders: als mama en papa niet meer met elkaar praten en er zijn conflicten, dan weegt dit op een kind, met als mogelijk gevolg dat het op den duur zich nergens meer thuis voelt. Ik vraag kinderen soms om de huizen te tekenen waar ze wonen en zichzelf dan ergens te situeren. Er zijn kinderen die zich dan naast de twee huizen tekenen. Ze hebben het gevoel dat ze nergens een plek hebben. Onlangs vroeg een meisje of ze op internaat mocht. Om daar wel een eigen plek te hebben en buiten het conflict van de ouders te blijven.
• De afstand tussen beide huizen: wonen mama en papa ver uit elkaar, dan wordt ook de leefwereld van een kind opgesplitst. Vaak kunnen ze hun hobby niet meer uitoefenen. Of niet meer elke week naar de jeugdbeweging. Net die afstand kan een kind in zijn ontwikkeling belemmeren.
• De leeftijd: zich veilig kunnen hechten is voor jonge kinderen belangrijk. Als dat niet lukt, kan dat een impact op de rest van het leven hebben. Bij het aangaan van een relatie bijvoorbeeld. Vandaar dat een gezonde en veilige hechting met beide ouders belangrijk is, waarbij er geen langdurige scheiding mag zijn met de andere ouder. Veel baby’s hebben een voorkeur voor één verzorger en dat contact moet even primeren. Zodra een kind naar school gaat, is het beter in staat om de belangrijkste hechtingsfiguur los te laten. Wij stellen het zo: Is een kind één jaar, dan kan het één dag en één nacht zonder de eerste hechtingsfiguur. Een kind van twee jaar kan dat twee dagen en twee nachten. Een kind van drie lukt het drie dagen en drie nachten. Vanaf zes/zeven jaar kan dus ook de ‘week/week-regeling’ werken.
• De persoonlijkheid van het kind en de ouders: sommige kinderen voelen zich beter bij de ene ouder dan bij de andere. Omdat de persoonlijkheid beter aansluit bij die ene ouder. Maar ook dat blijft een taboe in scheidingen. Als een kind durft te zeggen dat het zich beter voelt bij die ene ouder, dan verwacht de andere ouder dat het kind kan uitleggen waarom. Lukt dat niet, dan denkt die ouder al snel dat het kind opgestookt werd door de andere ouder. Kinderen durven hun voorkeur ook niet altijd te uiten omdat ze loyaal willen zijn aan beide ouders. Er zijn kinderen die de dagen aftellen om weer naar die ene ouder te kunnen, puur omdat ze zich daar beter voelen.”

43% van de ouders beslist nooit samen

• In België loopt één huwelijk op de drie op de klippen.
• In ongeveer de helft van de scheidingen waarbij kinderen betrokken zijn, hebben de ouders verblijfsco-ouderschap.
• 29% van de ouders met co-ouderschap praten nooit met elkaar. Ook niet over de kinderen.
• 43% van de gescheiden ouders beslist nooit samen over belangrijke zaken voor de kinderen.

Niet altijd de beste oplossing…

De bilocatiewet van 2016 kwam er met de beste bedoelingen maar heeft ook enkele neveneffecten die we niet over het hoofd mogen zien.

Sofie Van Assche van het Centrum van Sociologisch Onderzoek aan de KU Leuven: “Sinds verblijfsco-ouderschap meer en meer de norm is, zijn ouders die regeling als een soort recht gaan zien. Ze voelen het aan als een nederlaag als ze dat verblijfsco-ouderschap niet krijgen. En dit terwijl dat verblijfsco-ouderschap niet altijd de beste keuze is.

Voor de bewuste wet waren het vooral hoger opgeleiden die voor de helft-helftregeling gingen. Mensen die vaak een hoger inkomen hadden. En zij slaagden erin om, ondanks de problemen, toch een regeling uit te werken in functie van de kinderen. Maar sinds de regeling voorrang krijgt van de rechter, is de groep die co-ouderschap heeft veel meer divers. Soms gaat het echt om ouders die non-stop ruzie hebben, ook over onbenulligheden. We zien het aantal ex-koppels met zware conflicten die co-ouderschap hebben zienderogen toenemen. En bij zulke conflicten, is de 50/50-regeling niet altijd de beste keuze. In sommige gevallen zou een 30/70-regeling beter en realistischer zijn. Onderzoek toonde aan dat de band met de kinderen even goed is bij zo’n regeling.”

Wat met de onderhoudsbijdrage of alimentatie?

Yves Coemans van de studiedienst van de Gezinsbond: ‘Elke ouder heeft bijdrageplicht in het onderhoud van de kinderen, en die is –volgens de wet- afhankelijk van het aandeel van elke ouder in hun samengevoegde middelen. Simpeler gezegd: elke ouder moet betalen in de kosten van de kinderen naar zijn inkomen en vermogen.

Hoe bereken je dat?

• Je telt de inkomens van beide ouders met elkaar op. En dan bereken je de verhouding. Als ouder 1 70% van dat samengevoegd inkomen verdient, betaalt hij 70% van de kosten voor het kind.
• In de praktijk zien we dat het meestal de vaders zijn die een onderhoudsbijdrage aan de moeder moeten betalen. Omdat de vader in heel wat gevallen nog steeds het meeste verdient.
• Vandaar dat vaders meer geneigd zijn om te kiezen voor de 50/50-regeling wat het verblijf betreft. Ze denken dat ze dan geen onderhoudsbijdrage moeten betalen. Maar niets is minder waar. Kiezen voor gelijkmatige huisvesting sluit het betalen van een onderhoudsbijdrage zelden of nooit uit.
• Alleen als beide ouders precies hetzelfde verdienen en ze netjes alle kosten (verblijfsgebonden kosten zoals eten, drinken, energie… én niet-verblijfsgebonden kosten zoals kledij en onderwijs) delen, kan de onderhoudsbijdrage eventueel wegvallen. Maar dit komt slechts heel zelden voor.”

Hoe zit het met de kinderbijslag?

Yves Coemans:

• ‘Ook bij verblijfsco-ouderschap blijft de moeder de kinderbijslag ontvangen. Dit verandert niet. Wij krijgen vaak de vraag van vaders wat ze moeten doen om toch de helft van die kinderbijslag te ontvangen. Dan leggen we hen meteen uit dat bij het uitrekenen van de onderhoudsbijdrage die zij moeten betalen ook rekening wordt gehouden met het feit dat de moeder de kinderbijslag ontvangt.
• Wil een vader per se de helft van die kinderbijslag, dan zal hij meer onderhoudsgeld moeten betalen aan de moeder.
• De kinderbijslag blijft de moeder dus na de scheiding automatisch ontvangen, ook al is het kind bij de vader gedomicilieerd.
• Maar als het kind 18 jaar wordt en ook dan bij de vader gedomicilieerd is, krijgt de vader automatisch de kinderbijslag.
• De kinderbijslag op de kindrekening storten is ook een optie.”

Slimme apps helpen een handje

KiT

De Universiteit Antwerpen ontwikkelde de app KiT (Keep in Touch). Deze gratis app wil alle betrokken partijen helpen om het leven in twee verschillende huizen praktisch te regelen. In één oogopslag wordt de planning van iedereen duidelijk: van doktersafspraken tot hobbyclubs en vakantieregeling. Ook berichten en foto’s kun je makkelijk met elkaar delen. Je kunt deze app gratis downloaden (iPhone of Adroid).

2houses.com

Deze app gebruiken ouders én kinderen na een scheiding in 156 landen. Ook hier is de bedoeling: gescheiden ouders en familie helpen met elkaar te communiceren. Wie doet wat, waar en wanneer? Ook de uitgaven van beide ouders worden perfect in beeld gebracht en kinderen kunnen via de app hun dagboekje met de ouders delen. Ook al zijn ze bij de andere ouder, toch blijven ze zo een beetje bij elkaar. (iPhone of Android)

Hoe overleef je je eerste jaar als co-ouder?

Je kiest ervoor om te scheiden, je kiest er niet voor om je kind te moeten missen. En voor de meeste ouders is dat telkens weer keihard slikken.

Monique Van Eyken: “Het is voor die ouders dan ook belangrijk om daarvoor erkenning te krijgen van familie en vrienden bij wie ze terechtkunnen. Dat eerste jaar als alleenstaande mama of papa heelhuids doorkomen, is helemaal niet evident.”

Wat kun je zelf doen om die eerste moeilijke periode te overleven?

1. Zorg voor jezelf: Probeer de tijd waarin de kinderen niet bij jou zijn in te vullen met leuke dingen waar je anders niet toekomt. Investeer in quality time voor jezelf. Wie goed voor zichzelf zorgt, zorgt ook goed voor de kinderen. Dan hoeven zij niet voor jou te zorgen. Kinderen hebben een ouder nodig waarop ze kunnen steunen.
2. Geef jezelf tijd: De nieuwe situatie aanvaarden, dat doe je niet van de ene dag op de andere. Probeer dit niet te forceren. Neem je tijd om de scheiding een plek te geven.
3. Voel je dat je het even niet aankunt, zoek dan professionele hulp. Een psycholoog of coach kan je begeleiden om je leven terug op de rails te krijgen.

De 4 gouden regels

1. Blijf elkaar respecteren: ga vooral respectvol met elkaar om in het bijzijn van de kinderen. Het is zo belangrijk voor een kind om te zien dat mama en papa nog met elkaar kunnen praten. Zo vorm je een brug naar elkaar waar de kinderen over en weer kunnen en vermijd je een diepe kloof waar ze telkens weer overheen moeten springen.
2. Laat los: Vertrouw de andere ouder. Blijf beseffen dat ook hij of zij het beste met de kinderen voorheeft. Ook al pakt hij of zij het soms op een andere manier aan. En geef zeker geen kritiek via de kinderen.
3. Verlies de noden van de kinderen nooit uit het oog: Geef de kinderen de kans om te investeren in hun ontwikkeling. Hebben ze een hobby, willen ze iets doen bij de ene ouder, studeren ze beter bij de andere ouder? Ook al moet je dan even van de geplande regeling afwijken, geef hen die mogelijkheid. En leg niet elke minuut in een weegschaaltje. Het zal de relatie met je kinderen alleen maar ten goede komen.
4. Houd je kinderen buiten discussies en conflicten. Als je dan toch wil discussiëren, doe het dan zonder de kinderen. Kinderen mogen geen boodschappers van jullie frustraties zijn.
   Bron: Monique Van Eyken

Wat met de wissel? 5 slimme tips

Maak van de wissel een leuk moment

Zet je kind niet op de hoek van de straat af. Geef het het gevoel dat het echt wel naar mama of papa mag.

Laat niet merken dat je je zoon of dochter erg zal missen

Doe je dat wel, dan krijgt een kind al snel het gevoel dat het zich bij de andere ouder niet mag amuseren omwille van jouw verdriet en gemis.

Neem de verhuisrompslomp zoveel mogelijk op jou

En word niet boos als je kind al eens iets vergeet mee te nemen. Maak een lijstje met je kind waarop het alleen moet aanvinken wat mee is. Net zoals een inpaklijstje als je op vakantie gaat.

Zeur niet over spullen die ‘van jou’ zijn

De spullen zijn niet van jou, maar van je kinderen. Het maakt niet uit wie wat heeft betaald of uitgekozen. Zolang de spullen met je kind meeverhuizen of in het andere huis een plek hebben, is het goed.

Koop belangrijke dingen dubbel

Het heeft geen enkele zin om de tandenborstel van je kind elke week mee te verhuizen. Twee tandenborstels besparen je ongetwijfeld een hoop ergernis. En zo is het met nog heel wat andere spullen.
Bron: Monique van Eycken

Meer lezen?

•  ‘Een week mama, een week papa? Wat kinderen bij een echtscheiding echt nodig hebben’ van Claire Wiewauters en Monique Van Eyken (Lannoo)
• ‘Het grote co-ouder doeboek, een praktische en verfrissende kijk op co-ouderschap na een scheiding’ van Petra Vollinga (Boekerij)

Tekst: Barbara Claeys

Ook interessant:

• Co-ouderschap: getuigenissen van gescheiden mama’s, papa’s én plusouders
• Waarom een 50/50-regeling bij co-ouderschap niet altijd een goed idee is