Schenking of erfenis? 10 veelvoorkomende dilemma’s opgelost door de notaris
Onze zuurverdiende centjes nalaten aan wie ons lief is: dat willen we toch allemaal? En dan het liefst zonder hoge kosten en andere addertjes. Kies je voor een schenking of erfenis, en 9 andere dilemma’s, voorgelegd aan de notaris.
Onze expert
Joni Soutaer is notaris sinds 2013. Ze is ook woordvoerster van Notaris.be, de site van de Belgische notarissen waarop je info vindt over de juridische aspecten van o.a. samenwonen, trouwen, kopen, lenen en schenken en erven. Ze werkt mee aan de podcast ‘Zeg es notaris’, beschikbaar op o.a. Spotify.
Erven en schenken in 10 dilemma’s
1. Doe ik een aantal schenkingen terwijl ik nog leef, of laat ik best een erfenis na?
“Dat hangt van je gezinssituatie af. Ben je single of ben je getrouwd? Hoeveel kinderen heb je? Al die criteria bepalen onder andere hoeveel successierechten je erfgenamen zullen moeten betalen. Als je maar één kind hebt, dan zal de erfenis voor dat kind al gauw veel duurder uitvallen. Heb je daarentegen drie kinderen, dan wordt de erfenis verdeeld en zal ze dus kleiner zijn per kind. En aangezien de erfenisbelasting per kind wordt berekend, zal elk van die kinderen dus ook minder erfbelasting betalen.
Je hóéft dus niet per se schenkingen te doen tijdens je leven. Als je een woning bezit van rond de 300.000 euro en je hebt twee kinderen, dan is het niet altijd verstandig om die woning nu al te schenken, want de erfbelasting zal ongeveer op hetzelfde neerkomen. Het beste wat je kunt doen, is een afspraak maken met de notaris, die je individuele situatie bekijkt en een berekening kan maken. Zo’n eerste gesprek is doorgaans gratis, maar vraag het na bij jouw notaris.”
2. Ik wil een schenking doen aan mijn twee dochters. Geef ik ze allebei evenveel? Of mag ik meer geven aan de ene, omdat die het meer nodig heeft?
“Ikzelf ben er voorstander van om elk kind evenveel te geven. Of er tenminste een gesprek over te hebben met je kinderen, om te horen wat zij ervan denken. Anders komen er zeker problemen van.
Ik vind het gevaarlijk om te zeggen dat ‘je ene kind het meer nodig heeft dan het andere’. Dat kun je als ouder eigenlijk zelf niet beslissen. Je kunt niet weten wat de toekomst brengt, en als je andere kind later onverwachts in financiële moeilijkheden belandt, maar je hebt intussen al alles uitgedeeld aan je andere kind, dan nam je een erg foute beslissing.”
3. Praat ik nu al met mijn erfgenamen over hun erfenis, of ontdekken ze het best pas na mijn dood wat er overblijft?
“Ik denk dat het in een klassieke gezinssituatie beter is om op gepaste leeftijd te communiceren over wat je hebt, en te bespreken hoe je er door een bepaalde regeling voor kunt zorgen dat de erfenisrechten zo laag mogelijk zijn. Ik zie dat heel wat mensen die met pensioen gaan spontaan naar ons komen voor een eerste informatief gesprek, zodat ze nadien het gesprek met hun kinderen kunnen aangaan. Je pensioen is bijvoorbeeld een mooie aanleiding.
Wacht je te lang om over je erfenis te praten, dan heeft de notaris soms tijd te kort om nog bepaalde fiscale technieken — zoals de ‘salamischenking’ — toe te passen. Uiteraard hangt het van gezin tot gezin af. Als we weten dat een van de kinderen een gat in z’n hand heeft, dan zullen wij als notaris tijdens ons gesprek nooit je vermogen meedelen.”
4. Is het beter om te schenken in schijven? Of schenk ik een groot stuk in één keer?
“Kies voor de ‘salamitechniek’ — een schenking in schijven! Daarbij ga je gespreid schenken, om ervoor te zorgen dat de begunstigde zo weinig mogelijk belastingen betaalt. Die techniek wordt wel enkel toegepast bij onroerende goederen. Daarbij geldt het ‘progressieve tarief’:
- Voor de eerste 150.000 euro betaal je 3% schenkingsrechten
- Van 150.000 tot 250.000 euro betaal je 9% schenkingsrechten
- Van 250.000 tot 450.000 euro bedraagt dat 18%
- Op alles daarboven betaal je 27%
Door een eerste keer 150.000 euro te schenken, en dan drie jaar te wachten tot de volgende schenking, hou je de schenkbelasting op 3%. Die drie jaar wachten is heel belangrijk. Doe je dat niet, dan voegt de fiscus de waarde van de eerste schenking gewoon toe aan de ‘belastbare grondslag’ van de volgende schenking. Het bedrag ligt dan in een hogere schijf en dat betekent: meer betalen.”
5. Aanvaard ik de erfenis van mijn ouders? Of verwerp ik ze en geef ik ze door aan mijn kinderen?
“Dat heet een erfenissprong. Het nadeel daarvan is dat het een alles-of-niets-verhaal is. Verwerp je de erfenis van je ouders, dan gaat ze volledig naar je kinderen en hou je er zelf niets meer van over. Het is veel beter dat je kiest voor de doorgeefschenking. Daarbij aanvaard jij de erfenis van je ouders, jij betaalt er erfbelasting op, en schenkt dan een deel van de erfenis binnen het jaar door aan je kinderen. Jouw voordeel: je kunt de erfbelasting die je betaald hebt in mindering brengen van de te betalen schenkbelasting, wat een mooie besparing is.”
6. Ik ben 60 en heb een mooi vermogen opgebouwd. Doe ik nu al een schenking, of wacht ik, met het oog op medische zorgen?
“Het hangt er allemaal van af hoeveel vermogen je op je zestigste hebt opgebouwd. Heb je een huis? Een tweede verblijf? 200.000 euro op je bankrekening? Een hoog pensioen? Dat speelt allemaal een rol bij je beslissing. Ben je 65 jaar en heb je een eigen huis en 150.000 euro op je rekening, dan zou ik niets wegschenken. Want stel dat je 85 wordt en er wacht je nadien nog vijf jaar rusthuis, dan ga je dat geld inderdaad nodig hebben.
Voor wie een veel groter vermogen heeft, is het natuurlijk wél interessant. Bovendien kun je een aantal voorwaarden aan de schenking koppelen, zoals een ‘last van onderhoud’. Kom je dan zelf ooit iets tekort, dan moet de ontvanger van de schenking teruggeven wat hij gekregen heeft. Of je kunt er een rente aan koppelen, waardoor jij als schenker elke maand een bepaald bedrag krijgt van degene aan wie je schenkt. Of je kunt ervoor zorgen dat je het vruchtgebruik op je schenking bewaart, als je bijvoorbeeld beleggingen hebt. Zo hou je toch het nodige over om in je levensonderhoud te voorzien.”
7. Ik ben hertrouwd. We willen een schenking doen aan mijn twee kinderen en aan de twee kinderen van mijn man. Doen we dat elk apart voor onze eigen kinderen, of samen als koppel voor álle kinderen?
“Doe het elk apart voor jullie eigen kinderen. Bij nieuw samengestelde gezinnen is het allemaal wat complexer. Je vier kinderen allemaal gelijk behandelen, is haast onmogelijk. Pluskinderen erven immers vaak nog van hun echte moeder of vader. Je moet vooral vermijden dat er vroeg of laat ruzie van komt. Vandaar dat elk van de partners het best schenkt aan zijn eigen kinderen, dan vermijd je discussies.
Wil je toch als koppel schenken aan alle vier de kinderen, stel dan een erfovereenkomst op. Daarbij gaan alle kinderen op papier akkoord met de schenking die je doet, en ondertekenen ze dat. In het document leggen ze ook vast dat ze na jouw overlijden niet meer verklaren dat ze te weinig hebben gekregen. Een erfovereenkomst lost in elk geval veel problemen op.”
8. Wij hebben budget voor een tweede verblijf. Kopen wij dat alleen aan, zodat onze kinderen het later erven? Of kiezen we beter voor een ‘gesplitste aankoop’?
“Ga zeker voor de ‘gesplitste aankoop’, tenminste als er een goeie verstandhouding is met je kinderen en ze al een zekere leeftijd én een partner hebben. Met zo’n gesplitste aankoop schenk jij geld aan je kinderen en kopen zij de blote eigendom. Jij koopt zelf het vruchtgebruik, zodat jij het buitenverblijf mag verhuren of erin wonen.
Op het moment dat je sterft, dooft het vruchtgebruik uit en hoeven je kinderen geen erfbelasting te betalen op het buitenverblijf, omdat ze de blote eigendom al hebben. Ik raad dat systeem van gesplitste aankoop wel af als er al problemen geweest zijn. Het loopt wel vaker mis met kinderen op het moment dat ze een partner krijgen. Doe om diezelfde reden ook geen gesplitste aankoop met kleinkinderen.”
9. Ik heb een zoon met wie ik al twintig jaar geen contact heb. Kan ik hem volledig onterven, of leef ik beter al mijn geld op?
“Als je zeker wilt zijn, dan leef je beter je geld op. (lacht) Volgens het erfrecht kun je je kind namelijk nooit volledig onterven en heeft het sowieso recht op minstens de helft van je vermogen — het ‘reservatair erfdeel’ heet dat. Voor de andere 50% van je nalatenschap — het beschikbare deel — kun je zelf bepalen wie de begunstigde is. Maar als je alles opleeft en je niets meer hebt bij je dood, kan het ook niet verdeeld worden. Dat is de enige manier om je kind te onterven.
Blijft er toch iets over, dan kun je je kind proberen te onterven door een testament op te stellen waarin staat dat alles na je dood naar iemand anders gaat. Gaat je zoon daarmee akkoord na je overlijden, dan is hij integraal onterfd. Maar de meeste kinderen berusten daar niet in en vragen hun reservatair erfdeel op, waardoor ze uiteindelijk toch hun deel van die 50% van je vermogen krijgen.
Ook tijdens je leven een deel van je vermogen al schenken aan iemand anders lost niets op. Het reservatair erfdeel wordt namelijk berekend op alles wat je hebt op het moment van je overlijden, inclusief de schenkingen die je vooraf al deed.”
10. Mijn dochter gaat een huis bouwen en ik wil haar helpen met 25.000 euro. Kies ik voor een gewone bankgift of voor een officiële schenking via de notaris?
“Geld schenken door het op een bankrekening te storten, kan perfect. Wil je daar voorwaarden aan koppelen – bijvoorbeeld dat het geschonken geld niet naar haar partner mag gaan — dan moet je eerst een brief sturen naar je dochter. Zij moet die voorwaarden aanvaarden en de brief terugsturen, en pas nadien mag je het geld overschrijven.
Weet ook wel dat jij als schenker nog 5 jaar in leven moet blijven om nadien geen erfbelasting te betalen. Het voordeel van een schenking via de notaris is dat je waterdicht eventuele voorwaarden kunt vastleggen. Bovendien heeft de notariële akte ook een vaste datum. Dus ook al overlijd je een uur later, de schenking is definitief. Je betaalt dan wel schenkingsrechten van 3%.”
Uit: Libelle 13, 27/03/2025 – Tekst: Johan Lambrechts.
Meer tips:
Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!