Genderinclusiviteit: wat is het? Enkele termen uitgelegd

Je hebt misschien al gehoord van genderneutrale voornaamwoorden, kleding of toiletten. Nu kregen federale ambtenaren ook een brochure met informatie over genderinclusief taalgebruik. Wat is genderinclusiviteit en waarom deze verandering? Gendergelijkheidsexpert Katrien Van der Heyden legt het uit.

Wat is genderinclusiviteit?

Genderinclusiviteit gaat om acties die worden ondernomen om discriminatie op basis van iemands gender tegen te gaan. Dat kan zich uiten in genderneutrale toiletten, kleding of speelgoed, maar ook in ons taalgebruik. In het woordenboek wordt naast m en v ook x toegevoegd aan een aantal woorden die verwijzen naar personen, zoals held, bakker of crimineel. In de toekomst zou ook het geslacht niet meer worden vermeld op onze identiteitskaart.

Katrien Van der Heyden: “Wie inclusief wil zijn, neemt een engagement als organisatie, sportclub, vereniging of samenleving om discriminatie tegen te gaan voor mensen die divers zijn. Daarnaast gaat genderinclusiviteit ook over een mentaliteitsverandering zodat iedereen zich veilig voelt op straat, maar eigenlijk overal. Het gaat erom dat we genderstereotiepen doorbreken, bijvoorbeeld op de werkvloer. Dat kan door ideeën die vrouwen aanbrengen in een team serieus te nemen.”

Verschil met genderneutraliteit

Hoewel het soms als synoniem wordt gebruikt, is er een verschil tussen genderinclusiviteit en genderneutraliteit. Katrien van der Heyden: “Het begrip genderneutraliteit wordt vaak als excuus gebruikt om niet actief te moeten inzetten op genderinclusiviteit. Een voorbeeld hiervan is een vereniging die een sportactiviteit organiseert, waar geen meisjes komen opdagen. Ze zeggen dan: “Wij zijn genderneutraal, als er geen meisjes komen opdagen is dat hun zaak.” Meestal is er dan een reden waarom die meisjes niet komen. Misschien voelen ze zich er niet veilig of vinden ze dat de sportclub een seksistische mentaliteit heeft. Dan is het aan de sportclub om er iets aan te doen in plaats van gewoon te zeggen dat iedereen welkom is.“

Waarom is het belangrijk?

Katrien Van der Heyden: “Door alleen te focussen op de vakjes man en vrouw denken mensen dat er alleen maar mannen en vrouwen zijn in de samenleving, maar dat is niet waar. Er zijn even goed non-binaire personen die zich niet man of vrouw voelen, of intersekse personen. Het is belangrijk dat we een veilige ruimte creëren in de samenleving waarin iedereen zichzelf kan zijn. Onderzoeken wijzen uit dat als mensen een bepaald deel van zichzelf moeten onderdrukken, dat een negatief effect heeft op hun mentale gezondheid.”

Genderinclusieve taal

Taal maakt een groot deel uit van de realiteit. Daarom legt Katrien Van der Heyden uit dat we er ook via ons taalgebruik voor kunnen zorgen dat iedereen zich welkom voelt: “Natuurlijk voelt het voor veel mensen ongemakkelijk omdat we dat niet gewoon zijn, maar dat is zo met elke evolutie die taal doormaakt. Omdat de wereld voortdurend verandert, verandert ook onze taal mee. Door alleen al genderinclusieve taal te gebruiken, voelt iedereen zich welkom en meer begrepen.”

Enkele voorbeelden van genderinclusief taalgebruik:

Beroepen

Naast een waardeoordeel, hangt er ook vaak een geslacht vast aan de manier waarop we een beroep benoemen. Denk maar aan ‘brandweerman’, ‘vroedvrouw’ of ‘secretaresse’. Door woorden te gebruiken als ‘brandkundige’, ‘vroedkundige’ of ‘administratief medewerker’ geef je de boodschap dat iedereen welkom is.

Genderneutrale voornaamwoorden

• mannelijk: hij/hem
• vrouwelijk: zij/haar
• genderneutraal: hen/die

Bijvoorbeeld: “Ik heb naar die gezwaaid, maar hen zag me niet.” of: “Hen moest lopen want hun fiets was stuk.”

Katrien van der Heyden: “Non-binaire personen spreken we aan met de derde persoon meervoud. Dat kwam zo overwaaien uit het Engels. Het klinkt alsof het grammaticaal niet klopt, en zal voor iedereen nog wennen zijn. Hoe meer we het gebruiken, hoe sneller we het gewoon worden.”

Enkele termen in verband met gender:

Verschil tussen gender, sekse en geslacht

Sekse en geslacht verwijzen vooral naar lichamelijke kenmerken zoals baardgroei. Gender daarentegen, gaat ook over de sociale, culturele en psychologische kenmerken. Denk maar aan alles wat stereotiep als ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ wordt beschouwd. Iemands gender komt niet altijd overeen met iemands sekse of geslacht.

Genderidentiteit

Hoe iemand zich voelt en identificeert: als man, vrouw of anders. Voor mensen die zich niet man of vrouw voelen, is het niet altijd makkelijk om zichzelf te identificeren. Daarover is ook een aflevering te zien in het programma Taboe met Philippe Geubels.

Genderexpressie

Genderexpressie gaat over iemands uiterlijke verschijning in het openbaar. Via kleding, make-up, lichaamstaal, gedrag, en kapsel geef je uitdrukking aan je gender. Iemands genderexpressie komt niet altijd overeen met het geslacht of de genderidentiteit.

Genderdiversiteit

Genderdiversiteit gaat over de aandacht voor verscheidenheid binnen genderidentiteit en genderexpressie en gaat breder dan enkel man of vrouw. Katrien van der Heyden: “Genderdiversiteit is een vaststelling, een feit. We leven in een samenleving waarin een enorme diversiteit is tussen mensen.”

Transgender

Bij een transgender persoon komt de genderidentiteit en genderexpressie niet overeen met het biologische geslacht. Een biologische man die zich vrouw voelt is een transvrouw. Andersom spreekt men van een transman.

Non-binair

Non-binair staat voor alle genderidentiteiten anders dan man of vrouw. Een non-binair persoon kan zich evenveel man als vrouw voelen, of geen van beide. Sommige mensen voelen zich ook bijvoorbeeld iets meer man als vrouw (of andersom) zonder zich daarmee te identificeren.

Genderfluïditeit

Genderfluïditeit is de vaststelling dat er meer is dan man of vrouw en het geen oplossing is om maar meer hokjes bij te creëren. Het verwijst dus niet naar een persoon, maar naar de samenleving.

Voorbeeld

Om het te verduidelijken, vergelijkt Katrien ons geslacht met de kleur van onze ogen. “Ik hoop ooit in een wereld te leven waarin mijn geslacht even irrelevant wordt als de kleur van mijn ogen. Er zijn verschillende oogkleuren: sommige mensen hebben blauwe, bruine of groene ogen. Sommige blauwbruin, groenbruin, of andere mengelingen. Misschien voel je je aangetrokken tot iemand met blauwe of bruine ogen. Onze samenleving is niet gestructureerd op basis van iemands ogen. We zeggen niet: blauwogige mensen moeten leidinggevende functies uitoefenen, want bruinogige mensen voeden liever kinderen op en kunnen dat minder goed combineren. Dat klinkt voor iedereen raar. Toch zeggen we het wel op basis van iemands geslacht.”

Intersekse persoon

Een intersekse persoon is iemand die wordt geboren met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken. Daarbij gaat het dus niet over iemands genderidentiteit of seksuele voorkeur. Katrien Van der Heyden: “Normaal word je geboren met een chromosoom xx (meisje) of xy (jongen). Maar bij 1 op de 60 personen in de wereld is dit niet het geval. Zij vallen dus niet onder de categorie ‘man’ of ‘vrouw’. Dat is best veel, en veel mensen weten niet eens dat het bestaat.”

Meer lezen:

• Transgender, non-binair of gay: voor deze oma’s en opa’s is het allemaal oké
• Openhartig: Lotte zag haar transgender zus veranderen in een man
• Hema gaat voor genderneutraal: Weg met jongens- en meisjeskledij

Volg ons op Facebook, Instagram, Pinterest en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van de beste groentips en wooninspiratie!